Ղոթուր :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՏԵՂԱՆՈՒՆՆԵՐ

Հուշարձան

Իրան (Երկիր) / Ղոթուր (Գավառ) / Ղոթուր (Ավան)

Պատմություն
1896 — 1898 թթ․

«Խոյ գաւառին է վերաբերում նաև Ղօթուր բերդաւանը, որ վերջին Ռուս-թրքական պատերազմից յետոյ պարսից ձեռքն անցաւ: Երկու տարի առաջ 96-ին գարնան այստեղ 35-40 տուն հայեր կային. Օսմ. կառավարութիւն չկարողացաւ տանել որ իրեն այնչափ մօտ գտնուող մի աւանի հայեր ազատ ապրեն, հրացան գործածելու իրաւունք ունենան և իր հպատակ հայ գիւղացիների հետ յարաբերութիւն անեն. սկսաւ իր սովորական խարդախութիւններն ի գործ դնել` զրպարտելով Ղօթուրցիներին պարսիկ պաշտօնէից առաջ իբր վնասակար մի տարր. երբ այս մեքենայութիւնները չզօրեցին` քրդական յարձակումները պարբերական դարձան որով ձանձրացան բերդապահները և պաշտօնեանը շատ անգամ հայերը միացած պարսիկ սէրբազների հետ կռուեցին քրդերի հետ, վերջապէս պարսիկ կառավարութիւնը ստիպուեցաւ տեղի տալ և աւելորդ աղմուկներից և ընդհարումներից ազատուելու համարՂօթուրի հայերին պարտաւորցրեց հեռանալ և Խոյի դաշտում իրենց ուզած տեղը բնակել: Խեղճ գիւղացիք երկար ժամանակ քաշ եկան Խոյում և Վառում, կառավարութեան և ազգային իշխանութեան դիմեցին, կրկին իրենց տեղը վերադառնալու համար: Առաջնորդը յաջողեցաւ կառավարութիւնից հրաման և պաշտօնեաներ ստանալ, որոց հսկողութեամբ հայերը Ղօթուր պիտի երթային իրենց ցանքերը հնձելու, իսկ վերստին բնակութիւնը դիւանագիտութեան հակառակ համարուեցաւ: Տեղւոյն քիւրդերը և խանը ցանքերի մեծ մասին տէր դարձան, պատճառ բերելով թէ իրենք են պահպանել: Այս դրութիւնը շարունակուեց մինչև 97-ի գարունը, երբ գերմանացի միսիօնարները Խոյում տեսնելով նրանց թշուառ դրութիւնը դրամական օգնութիւն արին և յորդորեցին որ Ղօթուր վերադառնան: Կառավարութիւնը այլևս ուշադրութիւն չդարձրեց, 17 ընտանիք համաձայնեցան և դարձան: Նոյն 97 թուի ամրան Խանասօրի վերջին աղէտաբեր անցքերի պատճառով Մարզկցի Քրդերը միացած ուրիշ շատերի հետ նախ յարձակուեցան Ղօթուրի վրայ տեղւոյն հայերը բնաջինջ անելու, երբ հայերը ոչ մի պաշտպանութիւն չգտան Պարսիկ բերդապահներից և տեսան իրենց անտարակոյս փճացումը, դիմեցին իրենց դրացի քիւրդերին և խոստացան հաւատափոխ լինել եթէ պաշտպանուին: Մարզկցիք այլևս չդպան Ղօթուրցոց և շարունակելով իրանց ընթացքը յարձակուեցան Խոյի վրայ, կոտորեցին Վառում եղած Ղօթուրցիներից 50, և 7 էլ թուրք, թալանեցին թրքաբնակ մի քանի գիւղեր: Թեմակալ Առաջ. Փոխանորդը տակաւին բանակցութեան մէջ էր կառավարութեան հետ այս խնդրոց մասին, երբ մեկնեցաւ իր պաշտօնավայրից, իսկ այժմ ինչպէս լսում ենք Ղօթուրցիք կրօնը զոհել են բնակավայրի համար, Ղօթուրցոց մի մասը դեռ թափառում են Խոյում և Վառում: Ղօթուր թէև Պարսից հող, բայց աւելի ենթարկուած է քրդական ազդեցութեան: Քանի որ հայերը չեն ուզում երկրի ներսը բնակուել` Ղօթուրում ուրիշ կերպ չեն էլ կարող ապրել ներկայ պայմաններով»: