Հարցհանգիստ :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՏԵՂԱՆՈՒՆՆԵՐ

30 Հուշարձան

Ադրբեջան (Երկիր) / Հյուսիսային Արցախ (Տարածք) / Դաշկեսան (Շրջան) / Հարցհանգիստ (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 11 կմ հյուսիս՝ ծովի մակերևույթից 1380-1500 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 240:

Հանքեր

Գյուղի շրջակայքը հարուստ է քարհանքերով, որտեղից հանված քարն օգտագործվել է շրջակա գյուղերի համար, այդ թվում տեղափոխվել է նաև Գետաբեկ՝ հնոցներ շինելու:

Լալայեան Ե., Գանձակի գաւառ, «Ազգագրական հանդէս», Թիֆլիս, 1899, N 1, էջ 309:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 240:

Հուշարձաններ

Հնագիտական հուշարձաններ. գյուղի տարածքը բնակեցված է եղել հնագույն ժամանակներից: Այդ են վկայում գյուղում և շրջակայքում հողային, շինարարական աշխատանքների ժամանակ հայտնաբերված հնագիտական բազմաթիվ պատահական գտածոները՝ զանազան խեցանոթներ, բրոնզե զենքերի, զարդարանքի նմուշներ (թվագրվում են բրոնզից երկաթին անցման ժամանակաշրջանով): Հնագիտական նմանօրինակ նյութեր են հայտնաբերվել նաև 1926 թ. Չովդառում Դ. Մ. Շարիֆովի պեղած քարարկղային թաղումներից:
Հարկ է նշել, որ վերոհիշյալ գտածոներն իրենց զուգահեռներն ունեն Հայաստանի ուշ բրոնզեդարյան հուշարձաններում:

Садыхзаде Ш. Г., О случайных археологических находках из окрестностей сел. Човдар, “Известия” АН Азрб. ССР, серия общественных наук), 1963, N 6, с. 13-25.
Шарифов Д. М., Раскопки близ сел. Човдар, Таузского уезда, “Изв. Азкомстариса”, вып. 4, тетрадь 2, Баку, 1929, с. 247-248.
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 240-241:

Անվան ծագում
19 դ․

Գյուղի պատմական անունը Հարցհանգիստ է: Անվանաձևը ոչ միայն բազմիցս վկայված է մի շարք ձեռագրերի հիշատակարաններում, այլև նոր՝ Չովդառ անվան հետ զուգահեռաբար գործածվել է ԺԹ դարավերջի գրավոր աղբյուրներում:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 241:

1886 թ․

Հավանաբար, գյուղի ծերունիներից լսելով՝ 1886 թ. «Արձագանք»-ի թղթակիցը գրել է. «Բայց գիտենալու է, որ գիւղիս ժողովուրդը փոխադրուել է այստեղ Բաղշիկ գիւղից, որ մի ժամու ճանապարհով հեռու է Չովդառից...: Արդեօք՝ Հարցհանգիստ կամ Հարցանկիս, նախկին գիւղի՝ Բաղշիկի անու՞նն է եղել, որտեղից ժողովուրդը գաղթել է, թէ այժմու Չովդառն արդէն և գաղթականութիւնից յառաջ շէն է եղել և Հարցանկիս հին անունն է կրել: Վերջինն ենք ընդունում մենք...»:

«Արձագանք», 1886 թ. N 20, էջ 296:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 241:

Կարծիք կա, ըստ որի Հարցհանգիստ, այսինքն՝ Հարանց (հայրերի) գերեզման, անունը կապ ունի գյուղի հարավարևմտյան կողմի լեռան վրա եղած գերեզմանների հետ. «Սարիս վերայ կայ կռապաշտ և քրիստոնեայ տարերից մնացած շատ հանգիստներ. գուցէ այս պատճառաւ կոչուած է Հարց-հանգիստ»:

Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 292:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 241:

Ինչ վերաբերում է օտարամուտ՝ Չովդառ անվանը, ապա դրա բառացի թարգմանությունն է՝ անասնավաճառ:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 241:

Գրչօջախներ
17 դ․

Գյուղանվան հիշատակությամբ մոտակա Մածնաբերդի (Մլզնաբերդ) վանքում ստեղծված ձեռագրերից մեզ են հասել ԺԷ դարին վերաբերող մի քանի ավետարաններ:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 241:

Ա. Ավետարան (անթվակիր). «...Դարձեալ աղաչեմ զձեզ ով սուրբ հանդիպողք յիշեցէք զկերակրողքն և զսպասաւորաւղքն մեր, զոր այլ տեղի ոչ գտաք ի հանգիստ Գանձասարա մինչ ի Հարցանկիս շրջելով աստ և անդ, զոր եկեալ հասաք ի աստ հեշտացաք ի սոցա ընդունելութեան, զոր տէր աստուած հատուսցէ գեղոյս ժողովրդեան մեծի և փոքու մարմնաւոր առատութիւն և հոգևոր արքայութիւն տացէ առհասարակ ամենեցուն»:

«Արձագանք», 1886 թ. N 20, էջ 296:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 241:

1666 թ․

Բ. Ավետարան, 1666 թ. «...ի յերկիրս Գանջայ ի գիւղս Հարցանկիս ի դրան սուրբ Մալազնաբերթին ի հայրապետութեան երիցս երանելոյ հովուապետին տանս Աղուանից տեառն Պետրոսի սրբազան կաթուղիկոսին, եպիսկոպոսութեան սուրբ Ամենափրկչին քաջ և արի րաբունապետին, Խաչատուր վարդապետի և թագաւորութեան Պարսից Փոքր Շահապազին, ի թվականութեանս հայոց ՌՃԺԵ ամին...»:

«Արձագանք», 1886 թ. N 20, էջ 296:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 241:

1669 թ․

Գ. Ավետարան, 1669 թ. «Արդ գրեցաւ սուրբ աւետարանս ի թվականութեանս հայոց ՌՃԺԸ, ի հայրապետութեան երիցս երանելոյ հովուապետին տանս Աղուանից տեառն Պետրոսի սրբազան կաթուղիկոսին. թագաւորութիւն պարսից շահ Սիլեիմանին, գրեցաւ ձեռամբ անարժան սուտանուն Յովանէսի ի յերկիրէ Գանձակու ի գեաւղս որ կոչի Հարցանկի, ի դուռն սուրբ Մալազնաբերթին ի դառն ժամանակիս աւարտեցաք որ հարկապահանջութիւնն բազմացեալ էր և անօրէնքն յամենայն ժամ խրոխտային ի վերայ քրիստոնէից ազգին...»:

«Արձագանք», 1886 թ. N 20, էջ 296:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 241:

1683 թ․

Դ. Ավետարան, 1683 թ. գյուղը հիշվում է Հերցանկիս ձևով, գրիչ և կազմող՝ Հովհաննես երեց, ծաղկող՝ Բարսեղ քահանա, Ղազար սարկավագ, ստացող՝ Նազար:

«Ցուցակ Ձեռագրաց», հ. Ա, Երևան, 1965, ձեռ. N 3994:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 241:

Բնակչություն
1804 թ․

1804-1914 թվականներին գյուղի բնակչության թվաքանակին վերաբերող տվյալների համադրումից երևում է, որ գյուղի բնակչությունն այդ տարիներին հիմնականում աճել է և իր առավելագույն թվաքանակին հասել 1910 թ. (1614 շունչ): Որոշ տարիների համար արձանագրված թվաքանակի նվազումները կապված են եղել համաճարակների և մասնակի արտագաղթերի հետ: Այսպես, հայտնի է, որ 1899 թ. նոյեմբերից մինչև 1900 թ. ապրիլ ընկած ժամանակահատվածում ծաղիկ հիվանդությունից մահացել է 34 երեխա:

«Մշակ», 1900, N 77, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 241:

1839 թ․

Առանձին հետաքրքրություն է ներկայացնում 1839 թ. գյուղի (ի դեպ, նշված է Հարցհանգիստ) բնակչության հետևյալ անվանացանկը.

«Մակի Սահակեան այրի, ուստերք 1-ն՝ Յարութիւն, կինն՝ Հոռոմ, 2-ն՝ Մարտիրոս:
Ղուկաս Յակոբով, կինն՝ Սուլթան, ուստերք՝ Արղուման և Յակոբ, դստերք՝ Խալլու և Վարդի:
Մակի Նազարով, կինն՝ Հէրիք, դստերք՝ Խաթայի և Թամամ, եղբարք 1-ն՝ Մարգար, կին՝ Ոսկի, 2-ն՝ Մարտիրոս:
Յարութիւն Ներսեսով, կինն՝ Փարի, ուստերք 1-ն՝ Ստեփան, կինն՝ Հէրիք, 2-ն՝ Ներսէս, Մովսէս եղպայր, դուստր՝ Նազի:
Աղաջան Օհանօվ, կինն Մարգարիտ, ուստերք՝ Օհաննէս և Կարապետ, դստերք՝ Հոռոմսիմ և Թանգի, եղբարք Բ՝ Աբրահամ, կինն՝ Ոսկի, դստերք՝ Խաթուն, Փարի և Ջավահիր, 2-ն՝ Յովսէփ, կինն՝ Ազիզ, ուստերք՝ Աստուածատուր և Պետրոս, դուստր՝ Շարմաղ:
Մալխաս Մալխասով, կինն՝ Մարիամ, ուստր՝ Գրիգոր, դստերք՝ Փարի և Սաբէդ, եղբայր սորա՝ Անտօն, կինն՝ Հէրիք, ուստր՝ Մանկասար, դուստր՝ Նազլու:
Վարդան Մալխասով, կինն՝ Սանդուխտ, ուստերք՝ Գէորգ, Սահակ, դստերք՝ Խաթայի և Փարի:
Առաքել Շրվանով, կինն՝ Հոռոմսիմ, ուստերք՝ Առուստամ, Եսայի, եղբայրն՝ Մակի, կինն՝ Հէրիք, ուստր՝ Յարութիւն:
Սարգիս Նազարով, կինն՝ Աննայ, ուստերք՝ Մեսրոպ և Առաքել, Մեսրոպի կին՝ Փարի, ուստր՝ Մակի, դուստր՝ Սալբի, կին Առաքելի՝ Հոռոմսիմ, ուստր Յակոբ, դուստր՝ Ոսկի:
Յարութիւն Եղիազարեան, կինն՝ Ազիզ, ուստերք 1-ն` Մօսէս, կինն՝ Հէրիք, ուստր՝ Սարգիս, դուստր՝ Նազի, 2-ն՝ Մաթէոս, կինն՝ Սուլթան, ուստր՝ Ղազար, դստերք՝ Խանում, Եասաման և Դովլաթ, 3-ն՝ Յօհաննէս, կինն՝ Հոռոմսիմ, դուստր՝ Մարգարիտ, հարսն՝ Մարիամ, ուստր՝ Օհանէս, դստերք՝ Փարի, Նախշուն, Խաթուն, Շարմաղ:
Ալահվէրդի Յարութիւնով, կինն՝ Խալլու, ուստերք՝ Գրիգոր, Յարութիւն, դստերք՝ Աննման և Սիրուննան, մայրն՝ Զանի:
Սահակ Վարդանով, կինն՝ Սառայ, դուստր՝ Մարգարիտ:
Բադալ Գրիգորով, կինն՝ Մարիամ, ուստր՝ Սարգիս, դուստր՝ Ղումաշ:
Բաբաջան Գրիգորեան, կինն՝ Հէրիք, ուստերք 1-ն՝ Ստեփան, կինն՝ Հէրիք, դուստր Զադա, 2-ն՝ Գրիգոր, եղբարք 1-ն՝ Յակոբ, կինն՝ Սառայ, ուստերք՝ Անտօն և Յօհաննէս, դստերք՝ Մարգարիտ և Վարդի, 2-ն՝ Վարդան, կինն՝ Սառայ, ուստերք՝ Մակի, Մաթէոս, Պաղտասարն, դուստր՝ Աննայ:
Գաբրիէլ Տէր-Խաչատուրով, կինն՝ Մագթաղ, ուստերք՝ Յակոբ և Աւագ, դուստր՝ Մարիամ:
Աբգար Գրիգորով, կինն՝ Մարիամ, ուստերք՝ Սիմէօն, Գրիգոր, Ներսէս:
Միքայէլ Յարութիւնեան, կինն՝ Հէրիք, ուստերք՝ Ղազար և Յարութիւն, դուստր՝ Վարդի, եղբայր՝ Մեսրոպ, կինն՝ Սաբէթ, ուստր՝ Արզուման, դստերք՝ Սուլթան և Աննայ:
Ստեփան Դաւիթով, կին սորա՝ Ջավահիր, ուստերք՝ Դաւիթ և Սարգիս, դստերք՝ Շահգուլ, Մարգարիտ և Փարի:
Աբրահամ Ղազարով, կինն՝ Հոռոմսիմ, ուստերք՝ Կարապետ և Մովսէս, դուստր՝ Աննման:
Խաչատուր Կիրակոսով, կինն՝ Սանամ, ուստր՝ Սարգիս, դստերք՝ Սաբէդ, Մարիամ և Զադայ, եղբայրն՝ Սողոմոն, կինն՝ Զանի, ուստերք՝ Սարգիս և Գրիգոր, դուստր՝ Խաթում, մայրն՝ Մուրվաթ:
Յարութիւն Ոսկանով, կինն՝ Աննայ, ուստերք՝ Մխիթար, Ոսկան և Միքայէլ, դստերք՝ Սանդուխտ և Նախշուն, եղբայրք 1-ն՝ Մարտիրոս, կինն՝ Գուլի, ուստր՝ Վարդազար, դստերք՝ Ջավահիր, Սուլթան և Հէրիք, 2-ն՝ Ալլահվէրդի, կին սորա՝ Զարնշան, ուստերք՝ Գրիգոր, Սարգիս և Մակի:
Առաքել Աբրահամեան, կինն՝ Սաբէտ, ուստերք՝ Ղևոնդ, Սարգիս, դուստր՝ Թէլլու, Թամամ:
Սահակ Տէր-Աւագեան, կինն՝ Խաթայի, ուստերք՝ Աւագ, Մկրտիչ, Պօղոս և Պետրոս, դուստր՝ Սօնայ, մայր սոցա՝ Մարիամ:
Վարդանան Լալիով, կինն՝ Մարգարիտ, ուստր՝ Յարութիւն, դստերք՝ Սիրուննան և Գիւլի»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3800, թ. 27:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 241-243:

Հայրենական մեծ պատերազմ

Հայրենական մեծ պատերազմին գյուղից մասնակցել է 380 հոգի: Նրանցից 178-ը զոհվել է:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 244:

Ի հիշատակ ռազմի դաշտում զոհված համագյուղացիների՝ երախտապարտ հարցհանգիստցիները գյուղում կառուցել են հուշարձան և թանգարան:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 244:

Ավագ լեյտենանտ Ղազարոս Ավետիսի Ավագյանը (1918-1945) ետմահու արժանացել է Սովետական Միության հերոսի կոչման:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 244:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 1980 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ընդհանուր
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 1980 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 1980 թ․

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Չովդառ		Չովդառ անվան բառացի թարգմանությունն է՝ անասնավաճառ:

Ստորև ներկայացնում ենք գյուղի բնակչության թվաքանակին վերաբերող առկա տվյալների համադրման արդյունքում կազմված աղյուսակը.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1804	9	25	21	46		“Акты, собранные Кавказскою археологическою коммиссиею”, т. II, Тифлис, 1868, с. 596. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 243:
1839	24	102	100	202		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3800, թ. 27: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 243:
1845		173	155	328		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3811, թ. 4-5: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 243:
1847		175	180	355		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3814, թ. 97-98: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 243:
1849		186	160	346		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3818, թ. 96-97: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 243:
1850	32	192	189	381		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 2596, թ. 110: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 243:
1852		199	194	393		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3819, թ. 106-107: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1861	35					Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3835, թ. 148-149: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1862	35					Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 4254, թ. 28: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1866	62	297	226	523		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3848, թ. 57: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1869	63					Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 4254, թ. 142: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1870		312	236	548		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3857, թ. 49-50: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1872		385	254	639		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3872, թ. 62-63: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1873				573		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 59-60: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1875				545		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3866, թ. 45-46: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1876				563		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 57-58: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1877		358	223	581		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3869, թ. 55-56: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1878		361	229	590		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3870, թ. 23-24: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1881		393	266	659		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3879, թ. 27-28: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1882		398	274	672		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 30: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1883		416	283	699		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 56-57: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1885	90	250	225	175		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3877, թ. 30: Տե՛ս նաև՝ «Արձագանք», 1885, N 4, էջ 51: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1886	98	472	383	855	Այլ տեղեկության համաձայն՝ նույն թվականին գյուղն ունեցել է 60 տուն («Արձագանք», 1886, N 20, էջ 295):	“Елисаветопольская губерния. свод статистических данных, извлеченных из посемейных списков населения Кавказа”, Тифлис, 1888, с. 78-79. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1887		284	265	549		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3880, թ. 74: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1888		302	276	578		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3882, թ. 131: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1889		224	303	527		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3884, թ. 228-229: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1890		236	319	555		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887, թ. 150: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1891		246	326	572		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3889, թ. 149: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1892		366	332	698		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 121: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1893		381	338	719		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 78-79: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1894		395	352	747		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3896, թ. 174-175: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1897		454	386	840		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3899, թ. 147-148: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1898		470	395	865		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3897 թ. 169: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1899		476	401	877		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3903, թ. 128-129: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1900		509	421	930		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 94-95: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1901		519	425	944		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3906, թ. 100-101: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1902		532	435	967		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 23-24: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1905		536	434	970		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3912, թ. 226-267: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1906		592	475	1067		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3915, թ. 24: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1907				1356		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 240, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1908	170	905	622	1519	Ի դեպ, 1908 թ. վիճակագրական մեկ այլ տվյալի համաձայն Հարցհանգիստն այդ թվականին ունեցել է 1095 բնակիչ (”Кавказский календарь на 1910 г.”, Тифлис, 1909, с. 416):	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 12: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1909		620	482	1102	Ի դեպ, վիճակագրական մեկ այլ տվյալի համաձայն գյուղն ունեցել է 1519 բնակիչ (”Кавказский календарь на 1910 г., Тифлис, 1909, с. 207):	Հայաստանի ազգային արխիվ, Պ56, ց. 18, գ. 764, 117: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1910		959	655	1614		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 60-61: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1912		631	485	1116		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3919, թ. 62-63: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1914				1227		”Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 207. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244:
1917	99			1227		Ավետիսյան Մ. Մ., Տեղեկագիր Լեռնային Ղարաբաղի եւ Զանգեզուրի բնակավայրերի ու բնակչության թվակազմի մասին (1917 թ.), Բանբեր Հայաստանի Արխիվների, 1991, N 3, էջ 166: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 244: