Աբաթխև :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՏԵՂԱՆՈՒՆՆԵՐ

6 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Ախալցխա (Շրջան) / Աբաթխև (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Ախալցխայից ուղիղ գծով 10 կմ հարավ-արևմուտք` ծովի մակերևույթից 1280-1360 մ բարձրության վրա, արևմտահայաց լեռնալանջին:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 15:

Պատմություն

Այլ տեղեկության համաձայն` 1830 թ. գյուղում բնակություն են հաստատել 5 տոհմի ներկայացուցիչներ` Սահարը և Պողոսն իրենց որդիներ Մարգարի և Գոգորի (այսօր` Փիլիջենք և Գոգորենք), Երվանդ Սերոբյանն իր եղբոր` Միքայելի (այսօր` Յադոյենք և Միքայելենք), Սիմոնն իր որդու` Հովհաննեսի հետ (այսoր` Փաշայենք, Նազարենք և Պոլոյենք), Հովհաննես և Մկրտիչ Սիմոնյանները (այսօր` Գափոյենք, Կոնոյենք, Մեքոյենք և Տյատյայենք) և Արթին ու Գրիգոր եղբայրները (այսօր` Մոսենք, Հաջիմարենք, Արթենենք և Կատարենք):

Մարգարյանց Մ., Իմ բնօրրան Խաշուտ, Երևան, 2005, էջ 65: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 15:

Բնակչություն

1830 թ. Սիմոն քահանա Սիմոնյանի գլխավորությամբ Կարինի Խաշուտ գյուղից երեք տոհմի (Գոգորենք, Յադոյենք, Սիմոնենք) 50 անձ բնակություն է հաստատում Աբաթխևում:

Պատմական Խաշուտ կամ Խաշուտվանք (Խոշուտվանք) գյուղը գտնվում էր Տայքի Ոքաղե, հետագայում` Թորթում գավառում` գավառանիստ Թորթումից 18 կմ հյուսիս-արևմուտք: Ներկայումս պաշտոնապես կոչվում է Մեյդանլար (Meydanlar): Հակոբյան Հ., Ախալցխա. Էրզրումյան գաղթից մինչև մեր օրերը, Երևան, 2002, էջ 175: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 15:

Անվանի մարդիկ

Պողոսյան Եփրեմ (Փոնչոյան Սարգիս)` 14.3.1897, Աբաթխև - 20.5.1972, Վիեննա, հայ բանասեր: Նախնական կրթությունը ստացել է ծննդավայրում, 1910 թ.-ին ուսանել է Վիեննայի միաբանության դպրոցում և 1917 թ.-ից դարձել Մխիթարյան միաբանության անդամ: Հեղինակել է «Պատմություն Հայ Մշակութային Ընկերություններու» (3 հատոր, 1957-1969), «Տատյան գերդաստանը» (1968), «Համբարձման տոնն և հայ ժողովրդի վիճակախաղը» (1956) և այլն:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 18:

Քահանա

Գրիգոր վարդապետ Սահարյան (1826-1886). աբաթխևցիները երախտաշատ այս հոգևորականին պարտական են գյուղում 1850 թ.-ին դպրոց, իսկ 1870 թ.-ին ցարդ կանգուն եկեղեցու կառուցման համար: Աճյունն ամփոփված է եկեղեցու արևմտյան մուտքի առջև կառուցված սրահի հյուսիսարևմտյան անկյան մոտ:

Հայտնի է, որ 1872 թ. տեր Գրիգոր Սահարյանը նաև Ածղորի և Կոբլիանի տեղամասի հայ կաթողիկեների ներկայացուցիչն էր (Кавказский календарь на 1873 г.”, Тифлис, 1872, с. 77): Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 17-18:

1914 թ․

Հակոբ քահանա Սահարյան. հիշվում է 1914, 1915 («Փոխ-Աւագ-քհնյ. Տէր Յակոբ Սահարեան, ժողովրդապետ Աբաթխևի հայ-կաթ. եկեղեցւոյ»), 1916, 1920 թվականներին:

Օրացոյց եւ պատկեր տօնից, Թիֆլիզ, 1915, էջ 70: Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 316, ց. 1, գ. 30, թ. 49: Տե՛ս նաև Օրացոյց եւ պատկեր տօնից, Թիֆլիզ, 1916, էջ 78: Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 316, ց. 1, գ. 83, թ. 4: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 18:

1994 — 2003 թթ․

Էմմանուել վարդապետ Տապպաղյան. հովվել է 1994-2003 թվականների ընթացքում: Հովվում էր նաև Ծինուբան, Ղուլալիս, Նաոխրեբ և Սուխլիս գյուղերին մինչև 2003 թ.:

«Մասիս», 2007, N 17, էջ 16: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 18:

Այժմ ժողովրդապետն է Պողոս Գրիգորյանը:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 18:

Հուշարձաններ
1978 թ․

1978 թ. Աբաթխևում կառուցվել է Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածների հիշատակը հավերժացնող հուշարձան (ճարտ.` Վաչագան Թադևոսյան, վարպետներ` Արշակ Գոգորյան, Լևոն Դարբինյան և Սարգիս Յադոյան):

Մարգարյանց Մ., Իմ բնօրրան Խաշուտ, Երևան, 2005, էջ 181: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 16:

Երկրորդ աշխարհամարտ

Գյուղաբնակներից մասնակցել է 69 անձ (այլ տեղեկությամբ` 57), որից 27-ը զոհվել է:

Մարգարյանց Մ., Իմ բնօրրան Խաշուտ, Երևան, 2005, էջ 181: Ի դեպ, մեկ այլ աղբյուրով` մասնակցել է 65 հոգի (Հակոբյան Հ., Ախալցխա. Էրզրումյան գաղթից մինչև մեր օրերը, Երևան, 2002, էջ 175:): Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 16:

Առկա տվյալների համադրումը ցույց է տալիս, որ մինչև 1990-ական թվականների սկզբներն ընդհանուր առմամբ բնակչության անընդմեջ աճ արձանագրած Աբաթխևում վերջին տարիներին հիմնականում դեպի Ռուսաստան ծայր առած արտագաղթի հետևանքով նկատվում է գյուղաբնակների կտրուկ նվազու

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1884				122		«Արձագանք», 1885, N 26, էջ 368: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 16:
1913	30	122	129	251		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 316, ց. 1, գ. 26, թ. 9: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 16:
1915				251		Օրացոյց եւ պատկեր տօնից, Թիֆլիզ, 1915, էջ 78: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 16:
1916	30	137	140	277		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 316, ց. 1, գ. 65, թ. 31: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 16:
1983	130			455		Դավթյան Ա., Հայկական և հայախառը բնակավայրերը Վրաստանում, Երևան, 1997, էջ 14: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 16:
1989	135			458	Գյուղական խորհրդից առնված տվյալները մեզ է փոխանցել ծղալթբիլեցի Մելիք Մկրտչի Մոսիկյանը:	Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 16:
1991				480	Ըստ գյուղապետարանի տվյալների:	Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 16:
2006	124			322	Ըստ գյուղապետարանի տվյալների:	Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 16:
2007	125	110	171	281	Ըստ գյուղապետարանի լիազորված անձ Պետրոս Միսակի Վարդանյանի:	Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 16: