ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Ջիմիթ Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Կախեթ (Մարզ) / Գուրջաան (Շրջան) / Ջիմիթ (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 10 կմ հարավ-արևմուտք` հարավահայաց սարալանջին:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 37:

Բնակչություն
1802 թ․

Ջիմիթը երբեմն Ղանդաուրի, երբեմն էլ Քոդալոյի հետ միավորված գավառի սակավաթիվ հայ բնակչություն ունեցող գյուղերից էր: Այստեղ հայերի հաստատման ստույգ ժամանակն անհայտ է, բայց նրանց ներկայությունը վավերագրերում վկայված է 1802 թ.:

“Акты собранные Кавказскою археографическою комиссиею”, т. 1, Тифлис, 1866, с. 474.

1849 թ․

Վավերագրերի մեծ մասում ջիմիթաբնակ հայերը հաշվված են եղել Ղանդաուր կենտրոնով միավորված գյուղախմբի հետ: Առանձին ցույց տրված երկու տվյալ խոսուն վկայում են, որ տասնամյակների ընթացքում ջիմիթաբնակ հայերի թիվը չի ավելացել, այլ զգալի չափով նվազել է. 1849 թ. 22 տան փոխարեն 1908 թ. ունենք ընդամենը 8 տուն՝ 42 շունչ (27 ար. և 15 իգ.): Ավելորդ չէ նշել, որ գյուղի բնակչության թվի մեջ հայերը կազմում էին չնչին մասը: Այսպես՝ 1874 թ. Ջիմիթի 2158 բնակչից միայն 48-ն էին հայեր, մնացածը՝ վրացիներ: 1914 թ. գյուղի բնակչությունն աճել էր մինչև 3061 մարդու, ուրեմն և այն Կախեթի առավել մարդաշատ, բայց սակավահայ բնակավայրերից էր:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 22: “Кавказский календарь на 1886 г.”, Тифлис, 1885, с. 118. “Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 120.

Նկարագրություն
1849 թ․

1849 թ. գյուղ այցելած Հովհաննես վարդապետ Արշարունին այսպես է նկարագրել այն. «Ջիմիթ՝ է մեծանիստ գիւղ Վրաց. տեղին պատկանի եկեղեցւոյ նոցա, վասն որոյ և բոլոր Վիրք գեղջս ստրուկ են եկեղեցւոյ իւրեանց: Տունք Վրաց մինչև ց800, իսկ Հայոց 22: Հայք են վաճառականք և արհեստաւորք և հողագործք, բայց չեն ստրուկ ոչ եկեղեցւոյն և ոչ իշխանաց»:

«Բազմավէպ», 1851, № 20, էջ 316:

Ջիմիթում, ինչպես մոտակա Զիար, Առաշենդա և Կաճրեթ գյուղերում, փոքրաթիվ հայերը երբևէ եկեղեցի չեն կառուցել: Հոգևոր հովիվն էլ այցելում էր Քոդալո կամ Ղանդաուր գյուղերից: