ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Ծինանդալ 1 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Կախեթ (Մարզ) / Թելավ (Շրջան) / Ծինանդալ (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 3 կմ հարավ-արևելք՝ Ալազան գետի աջ վտակի՝ Քիսիսխևի աջ ափին:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 84:

Պատմություն
1854 թ․

1854 թ. հուլիսի 3-ին և 4-ին Դաղստանի լեռնականները Շամիլի գլխավորությամբ հարձակվել են Կախեթի բնակավայրերի վրա, բայց հատկապես տուժել է Ծինանդալը:

”Кавказ”, 1867, № 89, с. 431. Տե՛ս նաև՝ Вейденбаум Е., Путеводитель по Кавказу, Тифлис, 1888, с. 384:

Երկրամասի նշանավոր վրացական գյուղերից էր:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 85:

Բնակչություն
1802 թ․

Այստեղ հայերի հաստատվելու ստույգ ժամանակը հայտնի չէ: Ամենայն հավանականությամբ՝ դա տեղի է ունեցել ԺԸ դարում կամ նույնիսկ ավելի վաղ: Հայերի ներկայությունը գյուղում վկայված է 1802 թ. մի վավերագրում:

“Акты собранные Кавказскою археографическою комиссиею”, т. 1, Тифлис, 1866, с. 472.

Վիճակագրական աղյուսակի տվյալներից երևում է, որ Ծինանդալում հայերի թիվը համարյա անընդմեջ փոքր-ինչ աճել է և 1818-1912 թթ. ընթացքում եռապատկվել:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 85:

1914 թ․

1914 թ. գյուղն ուներ 2186 բնակիչ, որից ավելի քան 200-ը՝ հայեր:

“Кавказский календарь на 1886 г.”, Тифлис, 1885, с. 201.

1818 թ․

Ուշագրավ է 1818 թ. մի վավերագիր, որտեղ տրված է հայ բնակիչների հետևյալ անվանացուցակը. «Խանղօի որդի Բէժան, կին՝ Լալօ, որդիք՝ Իւանէ և Գիօրգի, դստերք՝ Սօփիօ, Դասիա և Մայիա: Լուարսաբի որդիք՝ Զուրաբ, Յարութիւն, Թէմուրազ և Գաբրիէլ, Զուրաբի կինն՝ Անախանում, որդի՝ Լուրասաբ, դստերք՝ Թութա և Սարրա, Յարութիւնի կինն՝ Էլիսաբէդ, որդիք՝ Սօլօման, Իւանէ և Աղայ, Թէմուրազի կինն՝ Էլիսաբէդ, որդի՝ Գիօրգի և եղբօր՝ Յովսէփի որդիք՝ Անդրիաս, Զաքար, Պէպան և Գօգի, մայր՝ Աննա, Անդրիասի կինն՝ Էլէնէ, որդիք՝ Իսակ և Դաթ, դուստր՝ Մարթայ, Զաքարիայի կինն՝ Աննա, որդի՝ Սօսի: Մատօյի որդիք՝ Գիօրգի, Զուրաբ, Սօսի և Նինի, մայր՝ Թինաթին, Գիօրգւոյ կինն՝ Մարիամ, որդի՝ Անդրիաս, դուստր՝ Մարթայ, Զուրաբի կինն՝ Դասիայ, Սօսինի կինն՝ Մայիա, այլևս եղբարք՝ Զաքար և Բաղդասար: Նասղիդի որդիք՝ Յարութիւն և Սիմօն, Յարութիւնի կինն՝ Ուսնիփէր, դստերք՝ Սալօմէ և Մարիամ, Սիմօնի կինն՝ Թամար, որդիք՝ Յոհաննէս, Պետրոս, Գիւի և Գրիգոր, դստերք՝ Մագթաղին, Մայիա, Նէնէ և Էլիսաբէդ: Առաքելի որդիք՝ Յարութիւն և Գիօրգի, Յարութիւնի կինն՝ Մարթայ, որդի՝ Նինի, դուստր՝ Էլիսաբէդ, Գիօրգւոյ կինն՝ Մարիամ, որդիք՝ Զաքարիա և Միխաէլ, դստերք՝ Նինօ և Բարբարէ, այլևս դստերք՝ Յարութիւն, Սօփիօ և Աննա: Այր մի այսահար՝ Դաւիթ անուն»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 16:

1980 թ․

1980-ական թվականներին Ծինանդալում բնակվում էին սակավաթիվ վրացախոս հայեր, որոնք կրում են հետևյալ այլափոխված ազգանունները՝ Մատինյաններ-Մատինով-Մատուշվիլի, Անտոնյաններ-Անտոնով, Լվարսաբյաններ-Լվարսաբով-Լվարսաբիշվիլի և այլն:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 86:

Անվանի մարդիկ
1841 թ․

Ի դեպ, 1841 թ. մի վավերագրում գյուղի ազդեցիկ հայերից մեկն էր Գաբրիել Լվարսաբյանը:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 884, թ. 1:

Քահանա

Գյուղի փոքրաթիվ հայերը սեփական քահանա չեն ունեցել, ինչպես մոտակա Տողնիան, Կոնդոլ և Շալաուր գյուղերի հայերը: Սրանց բոլորին էլ հովվել են Թելավ քաղաքի քահանաները: Այսպես, 1818 թ. ծինանդալցի հայերի հոգևոր պետքերը հոգում էր Տեր Մարտիրոս Տեր-Սահակյանը:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 16:

Ստորև ներկայացնում ենք Ծինանդալի հայ բնակիչների թվաքանակն ըստ հետևյալ տարիների.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1818	5	40	31	71		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 16: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1841		40	39	79		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3802, թ. 42-43: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1842		39	41	80		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 92-93: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1843		39	41	80		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 46-47: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1844		40	41	81		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3809, թ. 45-46: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1845		42	42	84		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3811, թ. 106-107: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1847		45	38	83		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3814, թ. 67-68: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1849	12	47	38	85		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3818, թ. 32-33: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1853		56	45	101		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2743, թ. 125-126: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1854		57	46	103		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3825, թ. 7-8: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1857		54	48	102		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3830, թ. 130-131: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1858		55	46	101		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3823, թ. 129-130: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1860		56	50	106		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3833, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1862		56	42	98		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3836, թ. 7: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1863		59	45	104		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3843, թ. 45-46: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1864		58	46	104		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3846, թ. 14: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1865	12	61	50	111		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 23-24,54: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1867		67	52	119		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3851, թ. 4: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1870		72	57	129		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3857, թ. 62-63: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1873		76	63	139		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 51: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1874		76	67	143	Ի դեպ, մեկ այլ վավերագրով՝ Ծինանդալը այդ թվականին ունեցել է 1874 բնակիչ, որից 2017-ը վրացիներ էին, 118-ը՝ հայեր (“Кавказский календарь на 1886 г.”, Тифлис, 1885, с. 118):	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3864, թ. 35: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1875		80	69	149		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3866, թ. 7: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1876		82	69	151		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 6: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1877		83	67	150		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3869, թ. 3: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1878		88	65	153		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3870, թ. 57: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1880		89	68	157		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3872, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1881		89	68	157		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3873, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1882		88	64	152		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1883		88	63	151		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 22: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1885		93	69	162		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3877, թ. 33: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1889		94	70	164		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3884, թ 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1890		94	75	169		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887, թ. 140: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1891		95	70	165		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3889, թ. 139: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1892		93	72	165		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 111: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1893		98	76	174		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 27: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1894		73	86	159		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3896, թ. 164-165: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1898		87	61	148		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3897, թ. 159: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1899		91	55	146		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3903: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1900		90	58	148		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 8: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1901		93	61	154		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3906, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1902		95	64	159		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 13-14: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1908	37	111	86	197		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 21: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1910		115	95	210		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85:
1912		122	101	223		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3919, թ. 52-53: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 85: