ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Ղվարել 9 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Կախեթ (Մարզ) / Ղվարել (Շրջան) / Ղվարել (Շրջկենտրոն)

Տեղադրություն

Գտնվում է Ալազան գետի ձախ կողմում՝ Մեծ Կովկասի հարավահայաց ստորոտին:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 314:

Պատմություն

Ներկայումս այն քաղաք է՝ համանուն շրջանի կենտրոնը:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 134:

Արևելյան Վրաստանի նշանավոր ու բազմամարդ բնակավայրերից է Ղորելը: Դարերի ընթացքում Ղվարելը, ինչպես և Դաղստանի սահմանի մոտ գտնվող մյուս բնակավայրերը պարբերաբար ենթարկվել են լեռնականների, մասնավորապես լեզգիների ավազակային և թալանչիական հանկարծահաս հարձակումներին:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 134:

1858 թ․

1858 թ. Ղվարելում ծնվել է հայ մեծանուն երաժշտահան Գենարիոս Ղորղանյանը:

«Արձագանք» 1890, դ 5, էջ 5:

Բնակչություն
18 դ․

Այստեղ հայերի հաստատվելու ստույգ ժամանակը հայտնի չէ, բայց կասկածից վեր է, որ առնվազն ԺԸ դարում գյուղն ուներ հայ գաղթականություն:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 134:

1849 թ․

1849 թ. հայ ծխերի քանակը հասնում էր 35-ի, մինչդեռ բնիկ վրացիները կազմում էին շուրջ 700 տուն:

Տէր-Ղազարեանց Արշարունի Յովհաննէս վարդ., Ստորագըրութիւն Կովկասեան գաւառաց.– «Բազմավէպ», 1851, N 18, էջ 284:

1874 թ․

1874 թ. արդեն Ղվարելում բնակվում էին 79 հայ, 7 ռուս և 3232 վրացի՝ ընդամենը 3318 բնակիչ:

“Кавказский календарь на 1886 г.”, Тифлис, 1885, с. 117. Ակնհայտ է, որ հայերի թվաքանակը փոքր-ինչ նվազեցված է:

19 — 20 դդ․

Վիճակագրական աղյուսակի տվյալներից երևում է, որ ԺԹ դարի սկզբներից մինչև նույն դարի 60-ականները Ղվարելում հայերի թիվն անընդհատ նվազել է, իսկ այնուհետև մինչև Ի դարի սկզբները կրկին աճել, բայց չի հասել իր սկզբնական մակարդակին:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 135:

1914 թ․

1914 թ. Ղվարելն ուներ 4737 բնակիչ, ճնշող մեծամասնությամբ վրացիներ:

“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 138.

1818 թ․

Ուշագրավ է 1818 թ. մի վավերագիր, որտեղ տրված է բնակիչների հետևյալ անվանացուցակը. «Տէր Ղազար Յարութիւնեան, կինն՝ Մագթաղին, միւս աշխարհական որդիք՝ Յովսէփ և Իօվանէ, դստերք՝ Քալի և Քէթէվան, Դօլմազի որդիք՝ Ռէվազ, Գաբրիէլ և Բէժան, Ռէվազի որդիք՝ Եսայի, Գուրգէն, Գիօրգի և Դաւիթ, դուստր՝ Մարիամ, Գաբրիէլի կինն՝ Մարիամ, որդի՝ Գիգոլ, Բէժանի կինն՝ Էլիսաբէդ, որդիք՝ Ստէփանէ, Անդրի, Դէմէտրէ և Յոհաննէս, դստերք՝ Նինօ և Մարթայ, Եսայիի կինն՝ Շուշան, Գուրգէնի կինն՝ Մայիա: Ասլօյի այրի կինն՝ Էլիսաբէդ, որդիք՝ Անանիա, Իւանէ և Գիօրգի, դուստր՝ Դարէջան: Բաինդուրի որդիք՝ Թաթօ, Գէգօ և Սիմօն, Թաթօյի կինն՝ Մայիա, դստերք՝ Մարթայ և Նինօ, Գիգօյի կինն՝ Խանփէրվան, որդի՝ Դաւիթ: Սիմօնի որդի՝ Գիօրգի, կինն՝ Մաթօ, որդի՝ Յակոբ, սորա մայր՝ Աննա և եղբայր Կաճայ և Բէժանի որդիք՝ Գիօրգի և Եօրդանէ, Գիօրգի Բէժանեանի կինն՝ Նինօ, այլևս Բէժանի խորթ որդին՝ Զաքարիա և դուստր՝ Բարբարէ: Երալի որդիք՝ Մօսէ և Թամազ, Մօսինի կինն՝ Թումիան, որդիք՝ Կօղի և Սօսի, ևս Սիմօն, դուստր՝ Անախանում, Թամազի կինն՝ Մարթայ, դուստր՝ Մայիա: Դաթնի այրի կինն՝ Թինաթին, որդիք՝ Նինի և Դէմէտրէ: Կարապետի որդի՝ Գիօրգի, կինն՝ Մարթայ, որդի՝ Սիմօն, դուստր՝ Մարիամ: Գուրգէնի որդիք՝ Ռէվազ, Գիգօլ և Գիօրգի, մայր՝ Մագթաղին, Ռէվազի կինն՝ Մայիա, դստերք՝ Նինօ և Մարթայ, Գիգօլի կինն՝ Մարթայ: Յարութիւնի որդիք՝ Նինի, Սիմօն և Տուրայ, մայր՝ Թինաթին, Նինինի կինն՝ Թինաթին: Առաքելի որդի՝ Գօգի, կինն՝ Մարիամ, որդիք՝ Նինի և Գիգօլի, դուստր՝ Թինաթին, Նինիի կինն՝ Թինաթին, որդի՝ Մաթէ: Առաքելի որդի՝ Յարութիւն, կինն՝ Մարիամ, որդիք՝ Սոբրալօ և Մարկոս: Առաքելի որդի՝ Նինի, կինն՝ Բարբարէ, որդի՝ Գլախա, դստերք՝ Մայիա և Մարիամ: Ասլանի որդիք՝ Գիգօլ, Նօնի և Գօգի, Գիգօլի կինն՝ Մարթայ, որդիք՝ Դաթ և Գարսէվան, դուստր՝ Սաբէդ, Նօնինի կինն՝ Աննա, դստերք՝ Էլիսաբէդ և Քէթէվան, Գօգինի կինն՝ Աննա, որդի՝ Սօսի: Բէժանի որդի՝ Դաթ, կինն՝ Էլիսաբէդ, որդի՝ Մամուլ, դուստր՝ Թինաթին, մայր՝ Մագթաղին, ևս եղբայր Դաթնի՝ Սարգիս: Կարապետի որդի՝ Հանէս, կինն՝ Մարիամ, որդիք՝ Մօսէ և Սօսի: Կալատօզի Շաքարօ, կինն՝ Թամար, որդիք՝ Իւանէ և Սօսի, դուստր՝ Նինօ, Իւանէի կինն՝ Մայիա: Գիգօլի որդի՝ Պէտի, կինն՝ Մարթայ, որդիք՝ Գիգօլ և Սօսի, դուստր՝ Քէթէվան: Սօղրօյի որդի՝ Փարսադան, կինն՝ վրացի Էլիսաբէդ, դուստր՝ հայի գոլով՝ Մարիամ: Յակոբի որդի՝ Պէպան, կինն՝ Մայիա, որդի՝ Սօլօման, դուստր՝ Մարիամ: Դալլաք Գալուստ, կինն՝ Մարթայ, որդի՝ Մարտիրոս: Երեցփոխ Գիօ, կինն՝ Էլիսաբէդ, որդի՝ Նասղիդ: Կրիճենի որդի՝ Գլախա, կինն՝ Մայա, որդի՝ Սաբրալօ, կինն՝ Աննա, դուստր Մարթայ: Զուրաբի որդիք՝ Թէվդօրէ, Ազարիա և Գիօրգի, մայր՝ Մարիամ, դուստր՝ Թամար, Գիօրգայ կինն՝ Քէթէվան, դուստր՝ Նինօ: Դալլաք Պէպան Յարութիւնեան, կինն՝ Նանօ, դուստր՝ Սաբէդ: Յակոբի որդի՝ Գլախա, կինն՝ Դարէջան, որդիք՝ Սիմօն և Գիգօլի, դուստր՝ Նինօ: Նիազի որդի՝ Յարութիւն, կինն՝ Շուշան, որդի՝ Գիգօլ: Խարազ Անտօն, կինն՝ Մայիա, որդի՝ Գիօրգի, դուստր՝ Շուշան: Բօշի որդի՝ դիլբանդ Անտօն, կինն՝ Մայիա, որդի՝ Պէտրոս: Աթօյի այրի կինն՝ Թինաթին, որդի՝ Զաքար, կինն՝ Դարէջան և դստերք՝ Քալի և Մայիա: Մէսվէլէ Առաքել, կինն՝ Մայիա: Սօղրօյի որդի՝ Յովսէփ, կինն՝ Մայիա, մայր՝ Լալօ: Սուրամէլ Զուրաբ, կինն՝ Քէթէվան, որդիք՝ Աղտգոմէլ և Գիօ և եղբօր Պէտինի կինն՝ այրի Մարմար, որդի՝ Սաբրալօ, դուստր՝ Թինաթին: Սուրամէլ Դաւիթ, որդի Իւանէ և եղբօր Բէժանի որդիքն՝ Գիօրգի և Ղարիբ, Իւանէի կինն՝ Աննա, որդի՝ Զաքարիա, Գիօրգւոյ կինն՝ Սաբէդ և դուստր՝ Մարիամ: Սարօյի որդիք՝ Սօսի և Գիօրգի, Սօսինի կինն՝ Սաբէդ, մայրն՝ Էլիսաբէդ, քոյր՝ Նանօ: Ջուլհակ Գօտէրձ, կինն՝ Անախանում, որդիք՝ Գլախա և Յարութիւն, դուստր՝ Թինաթին: Մկրտումի որդի՝ Գէվօ, կինն՝ Հօռօմսիմ, դուստր՝ Մարթայ: Ասլօյի այրի կինն, որդիք՝ Թէդօն, Սիմօն և Թաթօ, Թէդօյի կինն՝ Մարթայ: Սօղրօյի որդի՝ Մուղալ և Զուրաբի որդի՝ Յարութիւն»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 27:

Քահանա
1804 — 1818 թթ․

Տեր Ղազար Հարությունյան. գյուղին հովվում էր 1804-1818 թթ.: Ծնվել է 1782 թ., ձեռնադրվել 1804-ին Սարգիս արքեպիսկոպոսի կողմից: 3 որդիներից Հարությունը գյուղի տիրացուն էր (ծնված՝1811):

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 27:

1840 թ․

Տեր Պետրոս. հիշվում է 1840 թ.:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 52, թ. 1:

1911 թ․

Հայ բնակչություն ունեցող երկրամասի շատ գյուղերի նման երբեմն Ղվարելն էլ էր զուրկ մնում քահանայից: Այդ պատճառով, օրինակ, 1911 թ. ամբողջ տարվա ընթացքում եկեղեցին փակ էր մնացել:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 1303, թ. 5:

Նկարագրություն

Ղվարելում բացի Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց կար նաև 4 ուղղափառ եկեղեցի:

Зедгинидзе Е., Село Кварели, “СМОМПК», вып. XVII, Тифлис, 1893, с. 73.

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Ղորել

Բնակչություն.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1818	38	113	98	211		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 27-29: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1841		100	73	173		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3802, թ. 42-43: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1842		98	83	181		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 92-93: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1843		94	83	177		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 46-47: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1844		83	71	154		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3808, թ. 45-46: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1845		83	72	155		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3811, թ. 106-107: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1847		62	59	121		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3814, թ. 67-68: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1849	35	61	41	102		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3818, թ. 32-33: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1852		60	37	97		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3819, թ. 64-65: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1853		45	41	86		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2743, թ. 125-126: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1854		42	40	82		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3825, թ. 7-8: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1857		30	31	61		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3830, թ. 130-131: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1858		30	30	60		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3823, թ. 129-130: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1860		27	33	60		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3833, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1861		45	36	81		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3839, թ. 6: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1862		43	32	75		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3836, թ. 7: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1863		42	33	75		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3843, թ. 45-46: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1864		42	33	75		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3846, թ. 14: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1865	11	44	28	72		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 23-24, 54: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1867		41	28	69		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3851, թ. 4: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1870		42	44	86		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3857, թ. 62-63: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1873		46	50	96		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 51: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1874		43	52	95		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3864, թ. 35: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1875		42	51	93		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3866, թ. 7: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1876		43	53	96		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 6: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1877		40	54	94		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3869, թ. 3: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1878		45	48	93		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3870, թ. 57: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1880		52	53	105		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3872, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1881		51	57	108		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3873, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1882		51	57	108		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1883		53	60	113		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 22: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1885		50	63	113		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3877, թ. 33: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1889		46	73	119		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3884, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1890		48	72	120		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887, թ. 140: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1891		49	56	105		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3889, թ. 139: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 134:
1892		51	54	105		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 111: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 135:
1893		49	52	101		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 27: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 135:
1894		52	57	109		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3896, թ. 164-165: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 135:
1897		48	57	105		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3899, թ. 137-138: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 135:
1898		50	57	107		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3897, թ. 159: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 135:
1899		51	57	108		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3903: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 135:
1900		52	55	107		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 8: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 135:
1901		55	57	112		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3906, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 135:
1902		53	57	110		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 13-14: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 135:
1906		28	27	55		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3915, թ. 6: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 135:
1908	28	61	56	117		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 21: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 135:
1910		76	63	139		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 4: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 135:
1912	11	71	66	137		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 853, թ. 9, գ. 3919, թ. 52-53: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 135: