ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Անագա 1 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Կախեթ (Մարզ) / Սղնախ (Շրջան) / Անագա (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 4 կմ հյուսիս՝ Գուրջաան, Լագոդեխ և Սղնախ քաղաքներ ձգվող մայրուղիների միացման տեղում:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 159:

Բնակչություն
18 դ․

Անագան Կախեթի, մասնավորապես ներկայիս Սղնախի շրջանի նշանավոր գյուղերից է: Հայ բնակչության՝ Անագայում հաստատվելու ստույգ ժամանակը հայտնի չէ: Հավանական է, որ դա տեղի ունեցած լինի առնվազն ԺԸ դարի կեսերին:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 159:

1840 թ․

1840 թ. անագայաբնակ հայերը գրել էին. «Ի հին ժամանակաց անտի զկնի գաղթականութեան իւրեանց ի Վրաստան կալեալ են ինքեանց տեղի բնակութեան զգիւղն Անագ և բնակին այժմ անդէն աւելի քան զ50 գերդաստան...»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 810, թ. 1:

1849 թ․

Անագաբնակ հայերը դեռևս ԺԹ դարի կեսերին մոռացության չէին մատնել մայրենի լեզուն, բայց դարավերջին տարբեր աղբյուրներ վկայում են, որ նրանք արդեն վիրախոս էին: 1849 թ. գյուղ այցելած Սբ. Էջմիածնի միաբան վարդապետ Արշարունին գրել է. «Հայք են վաճառականք և արհեստաւորք և այգեգործք ...: Տունք հայոց են 110 և գիտեն խօսել զլեզու հայոց»:

«Բազմավէպ», 1851, № 20, էջ 317:

1914 թ․

1914 թ. Անագան ուներ 5289 բնակիչ: Հայերն համարյա աննշան էին:

“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 88.

Քահանա
1858 թ․

1858 թ. Անագա և մերձակա գյուղերի համար քահանա էր ձեռնադրվել Հովհաննես Տեր-Մխիթարյանցը, որը, սակայն, փոխադրվել էր Թիֆլիս ու իր հոտը թողել անհովիվ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 4077, թ. 1:

1877 թ․

Ստեփանոս Տեր-Հարությունյան Տեր-Նիկողոսյանց. գյուղի քահանա էր հիշվում 1877 թ.:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3850, թ. 160:

Ստորև ներկայացնում ենք վիճակագրական տեղեկագրերից դուրս հանված այն տվյալները, որոնք վերաբերում են անագաբնակ հայերի թվաքանակին.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1840	50					Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 810, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 159:
1841		370	301	671		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3802, թ. 194-195: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 159:
1849	110					«Բազմավէպ», 1851, № 20, էջ 317: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 159:
1852		321	270	591		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3819, թ. 94: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 159:
1853		285	248	533		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2743, թ. 79-80: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 159:
1854		167	170	337		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3825, թ. 38-39: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 159:
1874				63	Գյուղի բնակչությունը 3570 շունչ էր, այսինքն՝ 3507-ը վրացիներ էին:	“Кавказский календарь на 1886 г.”, Тифлис, 1885, с. 118. Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 159:
1885		40	37	77		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3879, թ. 225: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 159:
1889		39	45	84		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3884, թ. 95: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 159:
1890		40	44	84		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887, թ. 141: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 159:
1892		49	52	101		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 112: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 159: