ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Նուկրիան 2 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Կախեթ (Մարզ) / Սղնախ (Շրջան) / Նուկրիան (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնի հարավ-արևմտյան կողմում՝ գրեթե նրան կից: Շատ վավերագրերում հիշվում է ոչ թե որպես գյուղը, այլ Սղնախի մի թաղը՝ «քաղաքամասն Նուկրիան»:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 164:

Բնակչություն
18 դ․

Այստեղ հայերի հաստատման հավանական ժամանակները ԺԸ դարի վերջերն են: Վիճակագրական աղբյուրները նուկրիանաբնակ հայերի թվաքանակի վերաբերյալ հակասական տեղեկություններ են ներկայացնում:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 164:

1914 թ․

1914 թ. Նուկրիանն ուներ 4966 բնակիչ: Հասկանալի է, որ հայերը կազմում էին այդ թվի փոքր մասը:

“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 167.

Քահանա
1881 թ․

1881 թ. Նուկրիանում եկեղեցու սպասավորի անդեմ ու ապաշնորհ լինելու հետևանքով ստեղծվել էր սուր կացություն. հայտնի է, որ ինչ-ինչ պատճառներով տեղի ծխատեր քահանա Սարգիս Տեր-Անտոնյանը, մեղմ ասած, սիրված չէր նուկրիանաբնակ հայերի կողմից այնքան, որ հանգուցյալին հուղարկավորել էին առանց վերջինիս մասնակցության: Ավելին, նույն թվականին այդ քահանայից ազատվելու համար արծարծել էին նաև հավատափոխ լինելու խնդիրը. «Լսում ենք, որ Սղնախի Նուկրիան գիւղի հայ քահանայի պատճառով կամենում են հաւատափոխ լինել: Մենք չենք հաւատում, որ Նուկրիանցիք այդքան թոյլ լինեին իրանց հաւատի մէջ և զուրկ հայկական արիւնից, որ միշտ առատութեամբ թափվել է հաւատի համար, և մի՞թէ նուկրիանցիք լինելով հայ՝ կարող են, իրանց դժգոհութեան համար մի քահանայի դէմ, հաւատափոխ լինել...»:

«Մշակ», 1881, № 7, էջ 2: «Մեղու Հայաստանի», 1881, № 37, էջ 3:

1902 թ․

Տիգրան Տեր-Անտոնյանց. գյուղին հովվել է 1902 թ.:

«Արարատ», 1902, էջ 575:

1911 թ․

1911 թ. գյուղը քահանա չուներ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 682, թ. 107: Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 57, ց. 3, գ. 525, թ. 136:

1924 թ․

Սարգիս Ասլամազյանց. 1924 թ. հիշվում է ծխատեր քահանա:

“Акты собранные Кавказскою археографическою комиссиею”, т. 1, Тифлис, 1866, с. 474.

Զբաղմունք

Քաղաքամերձ բնակավայր լինելն ինքնին որոշ հարմարություն ուներ առևտրով զբաղվելու իմաստով, ուստի նուկրիանաբնակ հայերն իրենց ունակությունները դրսևորել էին հատկապես այդ բնագավառում. «Բնակիչները, ինչպէս և ուրիշ շրջապատող գիւղերում՝ վրացիք են, բայց Նուկրիանը ունի մօտաւորապէս և 60-ի չափ հայ բնակիչ: Վրացոց պարապմունքը գլխաւորապէս կենտրոնացած է վարուցանքի մէջ, իսկ հայերի մեծամասնութիւնը պարապում է առևտուրով...»:

«Նոր-Դար», 1884, № 213, էջ 4:

Տոհմեր
1899 թ․

1899 թ. մի վավերագրից հայտնի են նուկրիանաբնակ հայերի հետևյալ տոհմանունները՝ Աբրահամյանց, Ազատյանց, Ալիխանյանց, Այվազյանց, Ասելյանց, Ավետիսյանց, Առաքելյանց, Արությունյանց, Գաբրիելյանց, Եդիգարյանց, Եսայանց, Զաքարյանց, Թամազյանց, Խարաչյանց, Խատյանց, Կիլատյանց, Մատինյանց, Մինասյանց, Մկրտումյանց, Մոսեսյանց, Մուրվալյանց, Յարալյանց, Շալամյանց, Սարգսյանց, Սիսոյանց, Տեր-Հովհաննիսյանց, Տերտերյանց, Քանանյանց և Օհանեսյանց:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 1032 թ. 13, 16:

Ստորև ներկայացնում ենք գյուղի հայ բնակիչների թվաքանակն ըստ հետևյալ տարիների.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1842	11	38	31	69		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 94-95: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 164:
1884	60					«Նոր-Դար», 1884, № 213, էջ 4: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 164:
1885		344	335	679		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3879, թ. 225: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 164:
1887	150					«Նոր-Դար», 1887, № 178, էջ 3: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 164:
1888		377	366	743		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3882, թ. 226: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 164:
1889		384	376	760		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3884, թ. 95: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 164:
1893	148	485	325	810		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 63: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 164:
1894	162	487	327	814		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3896, թ. 66: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 164:
1899	104	414	607	1021		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 243: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 164:
1905		92	80	172		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3912, թ. 257-258: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 164:
1906		244	198	442		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3915, թ. 8: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 164:
1908	53	100	99	199		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 22: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 164: