ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Եզնարածանց 5 — 16 դդ․ Հուշարձան

ԼՂՀ (Երկիր) / Քարվաճառ (Շրջան) / Եզնարածանց (Գյուղ)

Տեղադրություն
1214 թ․

Դադի վանքի 1214 թ. արձանագրության հիշատակման ձեւակերպումից կարելի է ենթադրել, որ վերջինս Ապահենին հարեւան բնակավայրերից էր. համենայն դեպս պետք է գտնվեր նրանից ոչ շատ հեռու: Իրոք, Ապահենից 4 կմ հարավ-արեւելք, Դուտխու գետի աջ ջրառատ վտակներից մեկի ձախ ափին, այնտեղ, ուր վերջանում են նոսր անտառներն ու սկսվում են ալպիական հարուստ արոտավայրերը, գտնվում է մի փոքրիկ գյուղ Չովդար անվամբ: Համոզված ենք, որ հենց սա է պատմական Եզնարածանցը, որի անունը տվյալ դեպքում պարզապես ենթարկվել է բառացի իմաստային թարգմանության (Եզնարածանց=եզներ արածացնելու տեղ կամ արածեցնող, չովդար=անանապահ):

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 72:

Պատմություն
1214 թ․

Պատմական այս գյուղը առաջին անգամ հիշատակվում է 1214 թ. Դադի վանքի շինարարական արձանագրության մեջ որպես վանքին հատկացված ու այդուհետ նրա սեփականությունը համարվող գյուղ. «... եւ սահմանեցաք ժառանկութիւն եկեղեցոյս գիւղս ագարակս իւրեանց սահմանաւքն՝ զԱպահէն եւ զԵզնարածանց...»:

«Դիվան հայ վիմագրության», պրակ 5, կազմող Ս. Գ. Բարխուղարյան, Երեւան, 1982, էջ 199։ Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 72:

14 դ․

Դարձյալ որպես վանքապատկան գյուղ՝ Եզնարածանցը հիշատակվում է XIV դարի մի փաստաթղթում:

«Դիվան հայ վիմագրության», պրակ 5, կազմող Ս. Գ. Բարխուղարյան, Երեւան, 1982, էջ 216։

Ստուգաբանություն

Նորահաստատ խաշնարածները գյուղի անունը հարմարեցնելով իրենց լեզվական հնարավորություններին՝ աղավաղել ու իմաստային կամ բառացի թարգմանության էին ենթարկել: Եզնարածանցը՝ Չովդառ (չովդառ=անասնաշուկա, անասնապահ):

Հարցի առթիվ ավելի հանգամանալից տես մեր՝ «Արդյո՞ք իսպառ հայաթափ էր Ծար գավառը խաշնարած ցեղերի ներթափանցման պահին» հոդվածը, «Ար» շաբաթաթերթ, 1995, N 9, էջ 5։

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Չովդառ	1812 — 1920 թթ․