ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Նեմիթապատ 4 Հուշարձան

Ադրբեջան (ոչ Արցախ) (Երկիր) / Աղդաշ (Շրջան) / Նեմիթապատ (Գյուղ)

Տեղադրություն
19 դ․

XIX դարում Արաշ (Արեշ) գավառում գոյություն ունեին համանուն գյուղեր՝ հայոց և թրքաց։ Երկու գյուղերն էլ ներկայումս գտնվում են Աղդաշի շրջանի տարածքում, շրջկենտրոնից շուրջ 15 կմ արևմուտք, մայրուղու հյուսիսային ու հարավային կողմերում։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 5:

Պատմություն
1884 թ․

Նեմիթապատը կտրված էր ոչ միայն երկրամասի հայաբնակ շրջաններից, այլև հենց Արաշ գավառի հայաբնակ գյուղերից։ Մի առիթով իրավիճակի բնորոշ բնութագրումը տվել են իրենք՝ բնակիչները։ 1884 թ. համախոսական մի նամակում կարդում ենք. «Մեր երկիր մոտ լինելով Դաղստանի, որի ազգաբնակութեան երեք մասը կազմում են լեզգիք և մահմետական տաճիկք, մենք՝ հայերս սակաւաթիւ լինելով լեզգիների երկիւղից շատ մասն մեզանից իբրև պատսպարան ապահովութեան ընտրած ենք տաճկաց մեջտեղ ի բնակութեան, չնայելով մեր այսպիսի ցիր ցան լինելոյն մեր հոգևոր ծնողն Մ. Լուսաւորչի Աթոռն ամեն ժամանակ մեծ խնամ և հոգս է ունեցել մի հոգևոր պիտույք լրացուցանելու և այս իսկ պատճառով է, որ այսօր հայութեան նշոյլ գտնվում է Դաղստանի սարերի և ձորերի մէջ, պետք է ասել, որ մեր մեծ հայրեր որքան խնամք ու հոգս և մտածմունք են ունեցել ... քրիստոնեութեան, ասեմ հայութեան մէջ և հետն պահպանել, մենք հետընկալքն և թշուառ Նոյին զաւակներս մեր անունովն կորցնելու և մոռանալու մոտ ենք, այնպես որ մեր գիւղն այսքան տարիներ ի վեր և մեր երկիր ռուսաց հզոր կայսրութեան հովանաւորութեան տակ մտնելն ի վեր չունենք ոչ մի արժանաւոր քահանա և ոչ մի փոքրիկ ուսումնարան, որ գոնե սովորեին մեր զաւակները քրիսաոնեութեան հետ և հայութիւն ...»:

Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ,ֆ. 56, ց. 1, գ. 7787, թ. 15։

1918 — 1920 թթ․

Գյուղը զգալի կորուստներ է տվել 1918–1920 թթ. ընթացքում, սակայն չի ամայացել և խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո էլ շարունակել է գոյատևել իբրև հայաբնակ գյուղ։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 6:

Բնակչություն
1839 թ․

Հայոց Նեմիթապատ գյուղը 1839 թ. ուներ 26 տուն։1851 թ. ուներ 15 տուն (142 ար., 64 իգ.) բնակիչ։1853 թ. այն քիչ աճել էր ու կազմում էր 241 մարդ։1914 թ. գյուղի բնակչությունը աճել էր մինչև 609 մարդ (բոլորն էլ հայեր)։

Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1,գ. 657, թ. 1-2, գ. 2596, թ. 11, գ. 2914, թ. 92։ “Кавказский Календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 163.

1954 — 1988 թթ․

Մինչև 1954 թ,, երբ գյուղն ուներ 70 տուն հայ բնակիչ, գյուղում գործել է նաև հայկական դպրոցը։ Դրանից հետո շատ արագ գյուղի բնակչությունը փոխադրվել է Հայկական ԽՍՀ ու գլխավորապես հաստատվել Երևան քաղաքի Նոր Արեշ թաղամասում։ Ներկայումս Նեմիթապատը ադրբեջանաբնակ է։ Այդտեղ մինչև 1988 թ–ը բնակվում էր Վոլոդյա Հարությունյանի վերջին ու միակ հայ ընտանիքը։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 6:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Նեյմեթապատ