ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Քանդակ 3 Հուշարձան

Ադրբեջան (ոչ Արցախ) (Երկիր) / Եվլախ (Շրջան) / Քանդակ (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում էր Կուր գետի ձախ ափին, հնագույն տարանցիկ առևտրական ճանապարհի վրա։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 13:

Պատմություն
1628 թ․

Երկրամասի հինավուրց, մարդաշատ ու ծաղկուն բնակավայրերից մեկն էր, գրչօջախ։ Մատենագրության մեջ Քանդակը հիշատակվում է սկսած 1628 թ–ից։ Այդ թվականին գյուղում նորոգված մի ձեռագիր «Աւետարան»–ի հիշատակարանում կարդում ենք. «Փառք... Ես՝ տէր Թադէոս նորոգել տուի Սբ. Աւետարանս յիշատակ ինձ... ի թուին ՌՀԷ (1628), ի գիւղս Քանդակ»։

«Հայերեն ձեռագրերի ԺԷ դարի հիշատակարաններ», հատոր Բ, Երևան, 1978, էջ 302։

1640 թ․

Քանդակը իբրև հայաբնակ գյուղ հիշատակվում է 1640 թ. «Կուր գետի մյուս ափին Քենդերե անունով հայկական գյուղ կա, որտեղից նրանք (հայ գյուղացիները) նավակներով անցնում են Միքուջրուտ և ձեռնածություններ անում»։

էվլիյա Չելեբի, Երևան, 1967, էջ 87։

1712 թ․

Գյուղը հիշատակվում է 1712 թ. (նաև հաջորդ տարիներին) լեզգիների կատարած թալանչիական արշավանքների կապակցությամբ. «Այժմս եկեալ ի Քանտաք անուն գիւղօրայս՝ իսպառ տարան»։

Պատմութիւն համառօտ Աղուանից երկրի յօրինեալ ի Տ. Եսայի Աղուանից կաթողիկոսէ Հասան Ջալալեանց, Երուսաղեմ, 1868, էջ 23։

1806 թ․

Գյուղը թռուցիկ հիշատակվում է նաև 1806 թ. վրացական ուղեգրություններում. «... Քուռ գետն անցնելով, հասնում են Քանդակ հայկական գյուղը»։

Պ. Ա. Չոբանյան, Վրացական ուղեգրությունները և նրանց տեղեկությունները

Բնակչություն
1918 թ․

Հայաբնակ գյուղ էր մինչև 1918 թ.։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 13:

Հայտնի է, որ մինչ լեզգիների կատարած թալանչիական ավերումը, գյուղն ուներ շուրջ 500 տուն հայ բնակչություն։

Ջալալեանց Ս., Ճանապարհորդութիւն ի Մեծն Հայաստան, մասն Բ, Տփխիս, 1858, էջ 383։

19 դ․

XIX դարի կեսերին գյուղն ուներ 60 տուն հայ բնակչություն։

Ջալալեանց Ս., Ճանապարհորդութիւն ի Մեծն Հայաստան, մասն Բ, Տփխիս, 1858, էջ 383։

Նկարագրություն
19 դ․

Պատմական հուշարձաններից XIX դարի կեսերին գյուղում հիշվում է փոքրիկ մատուռ, իսկ դարավերջին Սբ. Աստվածածին անունով փայտածածկ եկեղեցի։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 13:

Բնակչություն.

Թվական	Հայ տուն	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1890	120	825		Բարխուտարեանց Մ., Աղուանից երկիր և դրացիք, Թիֆլիս, 1863, էջ 279։
1914		977		“Кавказский Календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 140.