ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Ծիրա 2 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Ախալցխա (Շրջան) / Ծիրա (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Ախալցխայից ուղիղ գծով 10 կմ հարավ-արևմուտք` ծովի մակերևույթից 1350 մ միջին բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 207:

Պատմություն

1918 2. ապրիլի 7-ին տարածված լուրի համաձայն` գյուղի րջակայքում հայտնվել էին զինված թուրքեր. ստացված ահազանգը ստուգելու նպատակով Ծիրա ուղարկված խումբը ենթարկվում է հրացանաձգության:

«Շարժում», 1918, N 24, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 206:

1918 թ․

Համաձայն 1918 թ. մայիսի 23-ի տեղեկատվության` գյուղաբնակները ապաստան են գտնում Ախալցխայի հին քաղաքամասում:

«Շարժում», 1918, N 30, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:

Բնակչություն

Ներկայիս բնակիչների նախնիները փոխադրված են համարվում «Կարնոյ Գոմաններից» կամ նույն գավառի Սոգութլու գյուղից:

«Մեղու Հայաստանի», 1873, N 32, էջ 2: Ավելի հայտնի էր ոչ թե Գոմաններ, այլ Գոմք ձևով: Գյուղն այժմ էլ գոյություն ունի, գտնվում է Էրզրումից 17 կմ հյուսիս-արևմուտք` Թարգումի և Բազկառիճ գյուղերի հարևանությամբ` Ղարարզ գյուղից հյուսիս-արևելք: Կարնո դաշտի և առհասարակ գավառի կենտրոնական գյուղերից էր: Ներկայումս պաշտոնապես վերանվանված է Ալթընթեփե (Altintepe): Գտնվում է Էրզրումից 15 կմ հարավ-արևմուտք` Սնկառիճ, Մերդլիկ գյուղերի հարևանությամբ: Գավառի հարավային, Կարնո դաշտի գյուղերից էր: Ներկայումս պաշտոնապես վերանվանված է Սյողյութլյու (Söğütlü): Դարբինյան Վ., Նորշեն-Ծղալթբիլա, հ. Բ, Երևան, 2005, էջ 11: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 207:

1860 թ․

Վավերագրերում 1860 թ.-ից ի վեր առկա տվյալների համադրումը ցույց է տալիս, որ շուրջ մեկուկես դարի ընթացքում ընդհանուր առմամբ Ծիրայում արձանագրվել է բնակչության հարատև աճ: Բացառություն են կազմել 1905-1906 թվականների հայ-թաթարական ընդհարումների լարված ժամանակաշրջանում բնակչության նվազումը և ըստ էության խորքային որևէ դրդապատճառ և արդարացում չունեցող վերջին տարիներին ծայր առած արտագաղթը:

Կովկասյան թաթարները 1936 թ. վերանվանվեցին ադրբեջանցիներ: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 207:

Քահանա
1876 թ․

1876 թ. գյուղում քահանայագործել է Ծուղրութի քահանան` Մկրտիչ Տեր-Սարգսյանցը:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 15: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 210:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ընդհանուր
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 թ․

Ստորև ներկայացնում ենք առավելապես Վրաստանի և Իմերեթի հայոց կոնսիստորիայի տեղեկագրերից քաղված վիճակագրական տվյալների համադրված պատկերը.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1860		45	41	86		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3833, թ. 3: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1861		49	44	93		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3839, թ. 14: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1862		51	46	97		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3836, թ. 26: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1863		52	47	99		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3843, թ. 60-61: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1864		53	49	102		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3846, թ. 2-3: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1865		53	47	100		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 19-20: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1866	9	53	47	100		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 73: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1867	10	55	42	97		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3851, թ. 19, 24: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1868	10	57	43	100		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3853, թ. 27: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1869	10	49	40	89		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3856, թ. 36-37: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1870	10	60	48	108		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3857, թ. 85-86: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1871		60	48	108		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3857, թ. 201-202: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1872		50	55	105		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3859, թ. 34: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1873	12	92	78	170		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 76-77, 94-95: Տե՛ս նաև «Մեղու Հայաստանի», 1873, N 32, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1876		85	92	177		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 29-30: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1877		100	102	202		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3869, թ. 39: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1878		110	112	222		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3850, թ. 204-205: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1880		120	122	242		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3872, թ. 69, 84: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1881		116	118	234		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3873, թ. 47: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1882		108	114	222		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 105: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1883		112	120	232		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 30-31: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1884	12					«Արձագանք», 1885, N 4, էջ 58: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1885		112	122	234		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3877, թ. 13: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1886		122	124	246		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3878, թ. 57: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1887		124	126	250		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3880, թ. 3-4: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1888		131	127	258		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3882, թ. 46-47: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1889		124	126	250		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 8583, թ. 115-116: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1893		131	134	265		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 33-34: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1894		129	135	264		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 54-55: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1897		133	109	242		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3899, թ. 139-140: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1899		137	116	253		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3903, թ. 83-84: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1900		140	114	254		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 58: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1901		141	115	256		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 14, գ. 205, թ. 132-133: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1902		143	123	266		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 15-16: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1905		153	135	288		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3912, թ. 258-259: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1906		131	110	241		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3915, թ. 42: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1907				241		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 240, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1908	28	141	116	257	Մեկ այլ աղբյուրի համաձայն` 1908 թ. Ծիրան ունեցել է 321 հայ բնակիչ (“Кабказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 405):	Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 39: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1909		140	119	259		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 18, գ. 764, թ. 108-109: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1910		143	121	264		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 35-36: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1912	35-40	160	135	295		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3920, թ. 49: Նաև` ֆ. 53, ց. 1, գ. 845, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1913		160	130	290		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. Պ-56, ց. 18, գ. 950, թ. 268-269: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1914		161	140	301	Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 196, ց. 1, գ. 64, թ. 7: Սույն տեղեկագիրը նույն թվականի համար նշել է 250 շունչ:	Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 18, 1020, թ. 169-170: Նաև` Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 196, ց. 1, գ. 64, թ. 7: Նաև` “Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 202. Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1916		129	126	255		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 196, ց. 1, գ. 43, թ. 16-17: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1923				268		Դավթյան Ա., Հայկական և հայախառը բնակավայրերը Վրաստանում, Երևան, 1997, էջ 157: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
1983	130			490		Դավթյան Ա., Հայկական և հայախառը բնակավայրերը Վրաստանում, Երևան, 1997, էջ 157: Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208:
2007	120	200	280	480	Ըստ գյուղապետարանի տվյալների:	Սամվել Կարապետյան, Ախալցխա, Երևան, 2008, էջ 208: