ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Բալխո 5 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Ջավախք (Գավառ) / Ախալքալաք (Շրջան) / Բալխո (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Ախալքալաքից ուղիղ գծով 12 կմ հյուսիս-արևելք, Սբ. Սար կոչվող լեռան հարավային ստորոտին, ծ. մ. 1730-1760 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:

Պատմություն
1899 թ․

Բալխոն 1899 թ. երկրաշարժից առավել շատ տուժած գյուղերից էր, որտեղ թեև զոհեր չէին եղել, սակայն 48 տնից 45-ը քանդվել էր: Վիճակը շտկելու նպատակով տուժած գյուղերին օգնություն ցուցաբերող կոմիտեի միջոցներով 1902 թ. կառուցվել է 11 տուն (յուրաքանչյուրը` 600 ռ. արժողությամբ):

«Մշակ», 1900, N 43, էջ 2, 1902, N 265, էջ 1: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:

Բնակչություն
18 դ․

Հայտնի է, որ ԺԸ դարի երկրորդ կեսին Բալխոյում հաստատվել են ղարափափախ թուրքերը:

Центральный государственный исторический архив Ленинграда, ф 1262, о. 1, д. 25, էջ 453: Տե՛ս նաև՝ ლომსაძე შ., նշվ. աշխ., էջ 332: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:

1829 — 1930 թթ․

Գյուղի ներկայիս բնակիչների նախնիները 1829-30 թթ. փոխադրվել են Կարնո նահանգի համանուն գավառի Ծաղկի (Ծաղկիս) գյուղից:

Ծաղկին (Ծաղկիս, այժմ՝ şenyurt) հայաբնակ գյուղ էր` Կարին (Էրզրում) քաղաքից 34 կմ հյուսիս-արևելք: Ի դեպ, ծաղկիցիների մի մասն էլ հաստատվել էր Սաթխա գյուղում: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:

Երկրորդ աշխարհամարտին մասնակցած 107 բալխոցիներից 60-ը զոհվել է:

Դավթյան Ա., Ջավախք, Երևան, 1994, էջ 101: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ընդհանուր
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

ԺԹ-Ի դարերի ընթացքում գյուղի բնակչությունը շարունակաբար աճել է: Դրանում կարելի է համոզվել վիճակագրական տվյալների համադրմամբ ստեղծված հետևյալ աղյուսակից.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1840		63	64	127		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3800, թ. 4: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:
1841		67	60	127		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3802, թ. 64: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:
1842		71	68	139		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 78: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:
1844		81	79	160		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3809, թ. 15: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:
1845		85	82	167		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3811, թ. 71-72: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:
1847		83	77	160		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3814, թ. 35: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:
1849		87	89	172		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3818, թ. 41: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:
1853		90	80	170		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2743, թ. 37-38: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:
1854		95	91	186		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3825, թ. 48-49: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:
1857		95	98	193		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3830, թ. 53-54: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:
1860		107	107	214		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3833, թ. 66: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 92:
1861		118	115	233		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3839, թ. 25: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1862		120	119	239		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3836, թ. 22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1863		123	123	246		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3843, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1864		125	121	246		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3846, թ. 9: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1865		126	119	245		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 12-13: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1866	19	126	119	245		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 74: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1867		128	126	254		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3851, թ. 20-21: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1868		131	130	261		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3853, թ. 28: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1869		140	138	278		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3856, թ. 9: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1873		147	149	296		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 71-72: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1875	30					«Մեղու Հայաստանի», 1875, N 44, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1878		170	170	340		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3850, թ. 218-219: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1884	28					«Արձագանք», 1885, N 3, էջ 43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1887		223	191	414		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3880, թ. 40-41: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1889		231	198	429		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3884, թ. 65-66: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1890		231	198	429		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887 թ. 146: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1891		238	208	446		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3889, թ. 145: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1892		229	206	435		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 117: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1893	40	224	203	427		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 42-43: Տե՛ս նաև՝ «Մուրճ», 1894, N 5, էջ 793: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1894		224	204	428		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3896, թ. 170-171: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1897		243	224	467		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3899, թ. 143-144: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1898		254	242	496		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3897, թ. 166: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1899		244	219	463		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3903, թ. 101-102: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1900		257	228	485		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 52: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1901		264	240	504		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3906, թ. 68: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1902		267	240	507		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 20-21: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1905		297	259	556		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3912, թ. 263-264: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1908	63	308	275	583		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1910		305	280	585		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 135-136: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1912		329	285	614		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3920, թ. 18-19: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1914		240	289	529	Ի դեպ, նույն թվականի հունվարի 1-ին անցկացված մեկ այլ մարդահամարի տվյալների համաձայն, գյուղն ունեցել է 623 բնակիչ (“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, էջ 96):	Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 6, գ. 1020, թ. 174-175: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1916		248	300	548		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 196, ց. 1, գ. 43, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1918	75	270	330	600		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 469, ց. 3, գ. 2, թ. 1-4: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1921		110	90	200		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 355, ց. 1, գ. 895, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93:
1987	186			800		Ըստ գյուղխորհրդի տվյալների։ Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 93: