ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Մերենիա 14 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Ջավախք (Գավառ) / Ախալքալաք (Շրջան) / Մերենիա (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Ախալքալաքից ուղիղ գծով 15 կմ հյուսիս-արևելք, ծ. մ. 1690-1720 մ բարձրության վրա, անտառածածկ լեռնապարով երիզված արգավանդ դաշտաբերանում:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 391:

Պատմություն
1595 թ․

Երկրամասի` առնվազն միջնադարից շեն բնակավայրերից էր: 1595 թ. Մերոնիա անվանաձևով հիշվող գյուղն ունեցել է 6 տուն բնակիչ և թուրքական կառավարությանը մուծել 10.000 ակչե հարկ:

”გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი”, էջ 193-194: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 391:

1706 — 1707 թթ․

1706-1707 թթ.` տանուտեր Իբրահիմի օրոք, հարկվել է 21.333 ակչե:

”ჩილდირის ეიალეთის ჯაბა დავთარი 1694-1732 წწ.”, էջ 124: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 391:

Բնակչություն
18 — 19 դդ․

Հայաթափ է եղել ԺԸ դարում, ապա կրկին վերաբնակեցվել 1830-ական թվականների սկզբներին:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 391:

Մերենիացիների նախնիները փոխադրվել են Էրզրումի գավառի Սալնաձոր (Սալնաձորցյանները), Օզնի (Ամիրխանյանները), Մարզա, Բաբերդ (Բայբուրդ), Փոչիկ (Փոչիկյանները) և այլ բնակավայրերից:

Սալնաձորը (այժմ՝ Sariyazla) հայաբնակ գյուղ էր` Կարին (Էրզրում) քաղաքից 22 կմ հյուսիս-արևմուտք: Օզնին (Օձնի, այժմ՝ Beypinari) հայաբնակ գյուղ էր` Կարին (Էրզրում) քաղաքից 14 կմ հյուսիս-արևմուտք: Մարզան (այժմ՝ Mezraa) հայաբնակ գյուղ էր` Կարին (Էրզրում) քաղաքից 43 կմ հյուսիս-արևմուտք: Փոչիկը (այժմ՝ Pa'ayurdu) հայաբնակ գյուղ էր` Կարին (Էրզրում) քաղաքից 24 կմ հյուսիս-արևմուտք: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 391:

Երկրորդ աշխարհամարտին Մերենիայից մասնակցել են 280 հոգի, որոնցից 100-ը զոհվել է:

Դավթյան Ա., Ջավախք, Երևան, 1994, էջ 102: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 391:

Երկրաշարժ
1899 — 1902 թթ․

Մերենիան 1899 թ. դեկտեմբերի 19-ի երկրաշարժից Ջավախքի առավել տուժած գյուղն է: Նրա բնակելի 130 տներից 117-ը քանդվել են, 1.048 բնակչից 86-ը` զոհվել, 2.158 անասունից 692-ը` կոտորվել: Տուժածներին օգնություն ցույց տվող կոմիտեի ջանքերով արդեն 1902 թ. Մերենիայում կառուցվել է յուրաքանչյուրը 600 ռ. արժողությամբ 67 տուն:

«Մշակ», 1900, N 43, էջ 2: 1900 թ. հունվարի 11-ի` հավանաբար դեռ չճշտված տվյալներ պարունակող լրատվական մեկ այլ հաղորդման մեջ նշված է. «Մերենիան ունէր 130 տուն, բոլորն էլ քանդված են, 166 մարդ սպանված են, 19 վիրաւորված. սպանված է մօտ 500 գլուխ տաւար եւ ոչխար» («Մշակ», 1900, N 4, էջ 2): «Մշակ», 1902, N 265, էջ 1: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 391:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը տեսարան
Ուղղությունը ⇖ Հյուսիս-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Մերոնիա	1595 թ․

ԺԹ-Ի դարերի ընթացքում, բացառությամբ 1899 թ. (պատճառը երկրաշարժն էր), գյուղի բնակչության թվաքանակն անընդմեջ աճել է.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1840		180	141	321		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3800, թ. 4: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1841		179	130	309		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3802, թ. 63-64: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1842		156	143	299		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 78-79: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1844		169	153	322		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3809, թ. 16-17: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1845		174	160	334		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3811, թ. 71-72: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1847		200	190	390		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3814, թ. 33-34: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1849		211	220	431		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3818, թ. 40-41: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1851	35	220	245	465		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 2596, թ. 28: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1853		236	274	510		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 2743 թ. 37-38: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1854		246	286	532		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3825, թ. 47-48: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1857		260	228	488		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3830, թ. 53-54: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1860	56	219	242	551		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3833, թ. 65-66: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1862	53	277	240	526		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3836, թ. 22-23: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1863		284	275	557		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3843, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1864	53	289	278	567		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3846, թ. 8-9: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1866	53	282	269	551		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3848, թ. 74: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1867		319	284	603		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3851, թ. 20-21: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1868		326	279	605		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3853, թ. 28: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1869		340	296	636		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3856, թ. 10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1870		352	296	648		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3857, թ. 24: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1871		347	302	649		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3858, թ. 10-11: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1872		346	300	646		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3859, թ. 57-58: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1873		356	307	663		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3862, թ. 71-72: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1874				680		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3864, թ. 27-28: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1875	60			680		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3866, թ. 20-21: Նաև՝ «Մեղու Հայաստանի», 1875, N 44, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1876		363	336	699		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 30-31: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1877		379	332	711		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3869, թ. 29-30: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1878		387	346	733		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3850, թ. 218-219: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1880		407	357	764		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3872, թ. 88-89: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1881		410	372	782		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3873, թ. 97-98: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1882		420	378	798		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 43-44: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1883		434	382	816		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 48-49: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1884	65					«Արձագանք», 1885, N 3, էջ 43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1885		439	365	804		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3877, թ. 10-11: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1887		480	405	885		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3880, թ. 40-41: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1889		504	414	918		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3884, թ. 65-66: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1890		504	411	915		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887, թ. 147: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1891		531	429	960		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3889, թ. 146: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1892		527	431	958		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 118: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1893	100	542	437	979		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 42-43: Տե՛ս նաև՝ «Մուրճ», 1894, N 5, էջ 793: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1894		547	461	1008		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3896, թ. 171-172: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1897		595	516	1111		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3899, թ. 144-145: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1898		626	537	1163		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3897, թ. 166: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1899		587	508	1095		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3903, թ. 101-102: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1900		613	526	1139		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 52: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1901		631	536	1167		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3906, թ. 68: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1902		643	547	1190		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 20-21: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1905		687	587	1247		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 3912, թ. 263-264: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1908	131	721	606	1327		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1910		739	633	1372		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 135-136: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1912		756	649	1405		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3920, թ. 18-19: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1914		799	668	1467	Ի դեպ, նույն թվականի համար մեկ այլ աղբյուրում նշված է 1252 բնակիչ (“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, էջ 157):	Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 6, գ. 1020, թ. 174-175: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1916		786	667	1453		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 196, ց. 1, գ. 43, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1921		400	360	760		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 355, ց. 1, գ. 895, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392:
1987	257			1087		Ըստ գյուղխորհրդի տվյալների։ Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 392: