ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Փոքր Արագյալ 8 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Ջավախք (Գավառ) / Ախալքալաք (Շրջան) / Փոքր Արագյալ (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Ախալքալաքից ուղիղ գծով 18 կմ հարավ-արևելք, շրջկենտրոն Նինոծմինդայից 8 կմ հյուսիս-արևելք, Փարվանա գետի աջ ափին, ծ. մ. 1890-1950 մ բարձրությամբ հարավահայաց ձորալանջին:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 523:

Համանուն երկու գյուղերը` Մեծ և Փոքր Արագյալները, միմյանց հաղորդակցվում են Փարվանայի վրա ձգված կամրջի միջոցով։

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 523:

Պատմություն
1595 թ․

Հայտնի է, որ 1595 թ. գյուղն ազատ է եղել ռայաներից, հարկվել է 4.000 ակչե: Հայաթափ է եղել ԺԸ դարում:

”გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი”, էջ 235: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 523:

1880 թ․

1880-ական թվականներին գյուղը պատկանում էր կալվածատեր Մանուկ Բայբուրդցյանցին:

«Արձագանք», 1885, N 3, էջ 41: Ի դեպ, ախալցխացի կալվածատեր Մ. Բայբուրդցյանցին էր պատկանում նաև Ղաուրմա գյուղը: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 523:

1860 թ․

Հակառակ այն հանգամանքին, որ դիվանական վավերագրերում Փոքր Արագյալի վերաբերյալ վիճակագրական տվյալներն առկա են` սկսած միայն 1860-ական թվականներից, այնուամենայնիվ, գյուղի հիմնադրումը տեղի ունեցած պետք է լիներ ավելի վաղ: Այս եզրակացությանն ենք հանգել` քննելով Մեծ Արագյալի վիճակագրական տվյալները:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 523:

Բնակչություն

Երկրորդ աշխարհամարտին Փոքր Արագյալից մասնակցել է 72 հոգի, որոնցից 35-ը զոհվել է:

Դավթյան Ա., Ջավախք, Երևան, 1994, էջ 101: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 525:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ընդհանուր
Ուղղությունը ⇘ Հարավ-արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

ԺԹ-Ի դարերի ընթացքում Փոքր Արագյալի բնակչության քանակի փոփոխությունները ներկայացրել են հետևյալ պատկերը.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1861		52	29	81		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3839, թ. 26: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 523:
1862		52	29	81		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3836, թ. 23: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 523:
1863		55	27	82		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3843, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 523:
1864		54	27	81		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3846, թ. 9-10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 523:
1865		92	64	156		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 11-12: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 523:
1866	20	92	64	156		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 74: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 523:
1867		97	68	165		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3851, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 523:
1868		97	69	166		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3853, թ. 27: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1869		102	76	178		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3856, թ. 9: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1870		103	83	186		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3857, թ. 23: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1871		104	88	192		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3858, թ. 9-10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1872		105	90	195		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3859, թ. 56-57: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1873		105	93	198		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 70-71: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1874				204		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3864, թ. 26-27: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1875	28			195		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3866, թ. 19-20: Նաև՝ «Մեղու Հայաստանի», 1875, N 44, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1876		106	94	200		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 30-31: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1878		131	115	246		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3850, թ. 217-218: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1880		140	122	262		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3872, թ. 87-88: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1881		141	128	269		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3873, թ. 96-97: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1882		152	133	285		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 42-43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1883		154	128	282		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 48-49: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1884	26					«Արձագանք», 1885, N 3, էջ 41: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1885		155	137	392		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3877, թ. 14: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1887		167	149	316		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3880, թ. 39-40: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1889		167	153	320		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3884, թ. 64-65: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1890		176	155	331		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887, թ. 145: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1891		173	164	337		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3889, թ. 144: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1892		169	155	324		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 116: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1893	30	164	155	319		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 41-42: Տե՛ս նաև՝ «Մուրճ», 1894, N 5, էջ 794: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1894		173	160	333		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3896, թ. 169-170: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1897		182	164	346		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3899, թ. 142-143: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1898		186	173	359		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3897, թ. 164: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1899		194	176	370		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3903, թ. 93-94: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1900		193	178	371		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 55: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1901		202	185	387		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3906, թ. 68: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1902		204	193	397		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 87-19: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1905		216	203	419		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3912, թ. 261-262: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1908	46	222	214	436		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 42: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1910		248	234	482		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 135-136: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1912		269	250	519		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3920, թ. 17-18: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1914				573		“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, էջ 89. Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1916		280	272	552		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 196, ց. 1, գ. 43, թ. 19-20: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1918	40	210	215	425		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 469, ց. 3, գ. 2, թ. 1-4: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1921		55	45	100		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 355, ց. 1, գ. 895, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1926	57			297		Ըստ գյուղխորհրդի տվյալների: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524:
1987	157			726		Ըստ գյուղխորհրդի տվյալների: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 524: