ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Օրջա 29 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Ջավախք (Գավառ) / Ախալքալաք (Շրջան) / Օրջա (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Ախալքալաքից 7 կմ (ուղիղ գծով) հյուսիս, Փարվանա գետի աջ վտակ Արակովայի նույն կողմում, ծ. մ. 1670 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 552:

Պատմություն
1595 թ․

1595 թ. Օրջան միևնույն անվամբ հիշվում է թուրքական «Գյուրջիստանի վիլայեթի ընդարձակ դավթար»-ում՝ 18 տուն բնակչությամբ և 20000 ակչե հարկաչափով: Ուշագրավ է, որ հիշյալ թվականին, մեծ հավանականությամբ, զուտ հայաբնակ Օրջայի բնակիչների զգալի մասը կրում էր հայկական կամ հայերի մեջ լայն տարածում գտած անուններ (օրինակ՝ Հովհաննես, Սարգիս, Ավագ, Կիրակոս՝ Նուրազիզի որդի, Ղազար՝ Մազանի որդի, Խավատեղ՝ Նազարի որդի, Սիմոն քահանա և այլք):

”გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი”, էջ 192: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 552:

19 դ․

ԺԹ դարի 2-րդ կեսին Օրջան Կարինից փոխադրված ազնվական Արևյան գերդաստանի կալվածն էր:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 552:

1899 — 1901 թթ․

Հակառակ այն հանգամանքին, որ Օրջան 1899 թ. դեկտեմբերյան երկրաշարժից գրեթե չէր տուժել, այնուամենայնիվ, հայտնվել էր Ջավախքի` 1901 թ. կազմված կարիքավոր գյուղերի ցուցակի մեջ:

«Մշակ», 1901, N 40, էջ 1: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 552:

1899 — 1900 թթ․

1899-1900 թթ. հացի բզեզի և հոտենտոտյան մլուկի հասցրած վնասների հետևանքով Օրջայի գյուղատնտեսությունը հայտնվել է դժվարին կացության մեջ՝ կառավարական հատուկ կոմիտեի կողմից դասվելով առավել տուժած բնակավայրերի շարքում: Գյուղում հաշվառվել է առաջնահերթ օգնության կարոտ 55 տուն՝ 266 բնակչով:

Սալլիւմեան, Անբերրիութիւնը Ախալքալաքի գաւառում եւ նրա հետեւանքները, «Մուրճ», 1901, N 6, էջ 248-249:

Բնակչություն
18 — 19 դդ․

Հայաթափ է եղել ԺԸ դարում, կրկին հայերով բնակեցվել 1830 թ.:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 552:

1829 — 1830 թթ․

Ներկայիս բնակիչների նախնիները փոխադրվել են Էրզրումի նահանգի համանուն քաղաքից (Արևյաններ), Քոչկան գյուղից (Կարապետյաններ, Յուզբաշյաններ, Մկոյաններ), Արտահանից (Հարությունյաններ) և Երզնկայից (Նիկողոսյաններ, Ավագյաններ) 1829-30 թթ.:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:

Երկրորդ աշխարհամարտին մասնակցած 170 օրջացիներից 70-ը զոհվել է:

Դավթյան Ա., Ջավախք, Երևան, 1994, էջ 102: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 554:

Տնտեսություն
1860 թ․

1860-ական թվականներին գյուղում գործել է 3 ջրաղաց և 1 ձիթհան:

Сборник материалов для описания Тифлисской губернии, т. 1, вып. 1, Тифлис, 1870, էջ 26: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ընդհանուր
Ուղղությունը ⇒ Արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Վիճակագրական տվյալների համադրումը ցույց է տալիս, որ գյուղում հաստատվելուց ի վեր, բացառությամբ 1847-49 թթ., օրջացիների թվաքանակն անընդմեջ աճել է.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1840		191	189	380		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3800, թ. 4: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1841		204	200	404		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3802, թ. 63-64: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1842		210	206	416		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 77-78: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1844		222	217	439		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3809, թ. 14-15: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1845		230	224	454		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3811, թ. 71-72: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան,2006, էջ 553:
1847		140	136	276		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3814, թ. 34-35: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1849		190	109	299		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3818, թ. 39-40: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան,2006, էջ 553:
1851	34	169	139	300		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 2596, թ. 31: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան,2006, էջ 553:
1853		198	170	368		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2743 թ. 38-39: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1854		206	186	386		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3825, թ. 49-50: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1857		247	226	473		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3830, թ. 53-54: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1860	45	240	210	450		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3833, թ. 65-66: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1861	43	227	186	413		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3839, թ. 26-27: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1862	43	228	189	417		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3836, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1863		235	191	426		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3843, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1864		244	200	444		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3846, թ. 9-10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1865		220	200	420		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 12-13: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1866	44	220	200	420		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 74: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1867		242	211	453		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3851, թ. 20-21: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1868		248	216	464		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3853, թ. 27: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1869		260	223	483		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3856, թ. 10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1870		267	225	492		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3857, թ. 24: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1871		280	230	510		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3858, թ. 9-10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1872		271	236	507		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3859, թ. 56-57: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1873		273	231	504		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 71-72: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1874				498		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3864, թ. 26-27: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1875	60			493		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3866, թ. 20-21: Տե՛ս նաև՝ «Մեղու Հայաստանի», 1875, N 44, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1876		278	224	502		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 30-31: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1877		309	238	547		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3869, թ. 28-29: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1878		315	254	569		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3850, թ. 218-219: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1880		325	261	586		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3872, թ. 87-88: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1881		337	277	614		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3873, թ. 97-98: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1882		351	286	637		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 44-45: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1883		341	275	616		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 49-50: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1884	52					«Արձագանք», 1885, N 3, էջ 43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1885		349	285	634		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3877, թ. 11: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1887		469	314	783		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3880, թ. 41-42: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1889		476	318	794		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3884, թ. 66-67: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1890		495	322	817		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887, թ. 148: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1891		509	325	834		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3889, թ. 147: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1892		496	619	815		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 119: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1893		513	332	845		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 43-44: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1894		519	340	859		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3896, թ. 172-173: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1897		557	544	1101		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3899, թ. 145-146: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1898		594	565	1159		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3897, թ. 167: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1899		562	544	1106		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3903, թ. 101-102: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1900		572	556	1128		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 52: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1901	84	590	561	1151		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3906, թ. 69: Նաև՝ «Մշակ», 1901, N 40, էջ 1: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1902		596	568	1164		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1905		744	604	1348		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3912, թ. 264-265: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1908	103	787	642	1429		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1910		793	666	1459		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 136-137: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1912		827	696	1523		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3920, թ. 18-19: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1914		860	714	1574	Ի դեպ, նույն թվականի համար մեկ այլ աղբյուրում նշված է 1198 շունչ (“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, էջ 169).	Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 6, գ. 1020, թ. 175-176: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 553:
1916		873	328	1201		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 196, ց. 1, գ. 43, թ. 23-24: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 554:
1918	150	815	802	1617		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 469, ց. 3, գ. 2, թ. 1-4: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 554:
1921		210	190	400		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 355, ց. 1, գ. 895, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 554:
1987	264			1007		Ըստ գյուղխորհրդի տվյալների: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 554: