ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Սեյդավար 2 Հուշարձան

Իրան (Երկիր) / Խոյ (Գավառ) / Սեյդավար (Գյուղ)

Տեղադրություն

«Խոյ քաղաքից չորս քիլոմեթր հեռաւորութեան վրայ է գտնւում, ընդարձակ հողամասերով, բոստաններով, այգիներով, ծառնոցներով եւ մարգագետիններով, ջրառատ Սէյդավար գիւղը»:

Հայկ Աճեմյանի անտիպ օրագիր, ուրբաթ, 28 օգոստոս, 1959, էջ 17:

Պատմություն
1632 թ․

1632 թ. հիշվում է մի ձեռագիր «Ավետարան»-ի հիշատակարանում. «Ի թւականութեան ՌՁԱ (1632), որ ետուր ի դուռն Ս. Յակոբայ ի գիւղս որ կոչի Սէդայվար....»:

«ԺԷ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարսաններ», հ. Բ, կազմեցին` Հակոբյան Վ., Հովհաննիսյան Ա., Երևան, 1978, էջ 493:

1632 թ․

1632 թ. հիշվում է «...տանուտէրն գեղիս ռէս Վարդիկն...»:

«ԺԷ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարսաններ», հ. Բ, կազմեցին` Հակոբյան Վ., Հովհաննիսյան Ա., Երևան, 1978, էջ 493:

«Սէյդավարը համարեա Խոյի արուարձանը կազմող մի գիւղ է, այստեղում 13 ընտանիք անցած տարվանից օրթօդօքսութիւն էին ընդունել. այժմ արդէն ինքնաբերաբար թեմակալի յորդորներով վերադարձան մայրենի եկեղեցու գիրկը և համաձայնութեամբ ընդհանուր գիւղը որոշեց ներկայ ուսումնական տարվանից բաց անել գիւղի ուսումնարանը»:

«Մշակ», 1913, N 213, էջ 2:

Բնակչություն

1902 թ. գյուղն ուներ 30-35000 բնակիչ:

Գրիգորեան Ս., «Մշակ», 1902, N 196, էջ 1:

1902 թ․

1902 թ. դրությամբ «...հայերն ապրում են բերդից դուրս, որ «թաղեր» է կոչվում, դրանք ընդամենը 115 տուն են. թաղերը որ այլ ինչ են, եթէ որ մի մի փոքրիկ գիւղեր ...»:

Գրիգորեան Ս., «Մշակ», 1902, N 196, էջ 1:

«...համաշխարհային առաջին պատերազմից առաջ զուտ հայաբնակ էր` ունենալով մօտ 100 տուն բնակիչ»:

Հայկ Աճեմյանի անտիպ օրագիր, ուրբաթ, 28 օգոստոս, 1959, էջ 17:

1886 թ․

1886 թ. գյուղն ուներ 100 տուն բնակիչ:

«Մշակ», 1886, N 113, էջ 3:

1903 թ․

1903 թ. դրությամբ Սեյդավարը զուտ հայաբնակ էր:

«Մուրճ», 1903, N 11, էջ 64:

Քահանա
1632 թ․

1632 թ. «Աւետարան» ձեռագրի հիշատակարանում հիշվում են «քահանայութիւն տէր Գրիգորն, տէր Զագարյան, զտէր Աւետիքն, զտէր Թաթոսն և այլ միաբանեանցն...»:

«ԺԷ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարսաններ», հ. Բ, կազմեցին` Հակոբյան Վ., Հովհաննիսյան Ա., Երևան, 1978, էջ 493:

1894 թ․

1894 թ. գյուղն ուներ մի քահանա՝ Տեր Հարություն անունով:

«Նոր-Դար», 1894, N 101, էջ 2:

1898 թ․

1898 թ. գյուղում հիշվում է 1 քահանա:

«Արարատ», 1898, օգոստոս, էջ 357:

Նկարագրություն
1894 թ․

1894 թ. գյուղը նկարագրվել է այսպես. «...քաղաքից 3/4 ժամ հեռու, մօտ 80 տուն հայ բնակիչներով, ունի մի անշուք եկեղեցի և մի քահանայ` Տէր Յարութիւնեան անուամբ»:

«Նոր-Դար», 1894, N 101, էջ 2:

1878 թ․

«... ունին մի եկեղեցի և մէկ քահանայ, բայց չունին և ոչ մի վարժարան...»:

«Մեղու Հայաստանի», 1878, N 37, էջ 3:

Հուշարձաններ
1959 թ․

1959 թ. գյուղում հիշվում է «...մի հասարակ ու խղճուկ փոքր եկեղեցի եւ երկյարկանի դպրոցական շէնք»:

Հայկ Աճեմյանի անտիպ օրագիր, ուրբաթ, 28 օգոստոս, 1959, էջ 17:

Կրոնափոխություն
1912 թ․

1912 թ. «Դիւանի գրութիւն Ատրպատականի Առաջնորդի անունով, որով յանձնարարուեց շուտով զեկուցանել Նորին Սրբութեան Սէյդավար գիւղացիների կրօնափոխութեան խնդրի մասին»:

«Արարատ», 1912, էջ 771-772:

ԲՆակչություն.

Թվական	Հայ տուն	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1878	73			«Մեղու Հայաստանի», 1878, N 37, էջ 3:
1898		80		«Արարատ», 1898, օգոստոս, էջ 357:
1902		115		Գրիգորեան Ս., «Մշակ», 1902, N 196, էջ 1:
1903	86	516	Յուրաքանչյուր տունը հաշվելով 6 անձ:	«Մուրճ», 1903, N 11, էջ 63:
1913		100		«Հորիզոն», 1913, N 196, էջ 3: