ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Խնձորեսկ 2 Հուշարձան

ՀՀ (Երկիր) / Սյունիք (Մարզ) / Խնձորեսկ (Գյուղ)

Պատմություն

Խնձորեսկն այս շրջանում խիտ կառուցապատված ու խոշոր ավան էր՝ իր նշանավոր «քրատակներով»՝ ժայռափոր-քարաշեն բնակարաններով ու զարգացած արհեստագործությամբ:

Ա. Կրետացի, Պատմություն, Երևան, 1973, էջ 150-151, 263-264: Յովհաննէսեան Մ., Հայաստանի բերդերը, Վենետիկ, 1970, էջ 398-399: Արտակ Ղուլյան, Արցախի և Սյունիքի մելիքական ապարանքները, Երևան, 2001, էջ 26:

17 — 18 թթ․

17-18-րդ դարերում Խնձորեսկը Տաթևի մելիքության ամրացված բնակավայրերից էր, 1720-30-ական թթ.՝ Դավիթ-Բեկի գլխավորած ազգային-ազատագրական մարտերի հենակետերից: Սակայն Խնձորեսկը մելիքական լիիրավ իշխանությամբ գավառի նստոց-կենտրոն չէր, ոչ էլ Մելիք-Փարամազյանները՝ գավառապետ-մելիքներ: Սրանք, հավանաբար, Պարսից շահերից մելիքի տիտղոս ստացած գյուղապետ-կալվածատերեր էին, որպիսիք շատ կային Արևելյան Հայաստանում, այդ թվում՝ Սյունիք-Զանգեզուրում: Այնուամենայնիվ, Խնձորեսկի մելիքական ապարանքը, դատելով առկա նյութերից, ոչնչով չի զիջել ժամանակի առավել հզոր ու հանրահայտ մելիքների ապարանքներին և նույնպես նշանակալից է եղել իր չափերով ու ձևերով:

Լեո, Հայոց պատմություն, հատոր 3, գիրք Բ, Երևան, 1973, էջ 208, «Հայ ժողովրդի պատմություն», հատոր 4, Երևան, 1972, էջ 167: Այստեղ է եղերական մահով զոհվել ու թաղվել այդ մարտերի հերոս Մխիթար Սպարապետը: Լեո, Խոջայական կապիտալ, Երևան, 1934, էջ 152-154: Արցախ-Սյունիքի ազատատենչ մելիքությունները մասնատելու և դրանցում իրենց հավատարիմ մարդկանց մելիք կարգելու քաղաքականությունը կիրառել են հատկապես Շահ-Աբբասը և Նադիր Շահը, ինչպես նաև Շուշվա խաները: Արտակ Ղուլյան, Արցախի և Սյունիքի մելիքական ապարանքները, Երևան, 2001, էջ 26: