ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Հավշասոր Հուշարձան

Թուրքիա (Երկիր) / Վան (Նահանգ) / Հայոց Ձոր (Գավառ) / Հավշասոր (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Հայոց ձորի հյուսիսարևելյան կողմում` Առեղ-Ակխասան գյուղերի միջև` Առեղ վտակի աջ ափին` ձորամիջում: Ծովի մակերևույթից ունի 2050 մ միջին բարձրություն:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 141:

Պատմություն

Անվերապահորեն ի սկզբանե հայաբնակ գյուղի ինչպես հայաթափման, այնպես էլ ասորիներով բնակեցվելու ժամանակաշրջանի վերաբերյալ տվյալներ չկան: Հայտնի է, սակայն, որ մերձաբնակ քրդական ցեղերը վերջիններիս նկատմամբ դրսևորել են նույնպիսի անհանդուրժողականություն. ասորիներին ևս բաժին էին հասել հայերի կրած բոլոր տառապանքները: Սպանություն, թալան, առևանգում կամ առնվազն վնասարարություն` ահա քուրդ տարրի ներկայության պարգևները:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 142:

Համիդյան ջարդերին զոհվում է 4 հոգի, գյուղն էլ ամբողջովին կողոպտվում է:

«Դրօշակ», 1896, N 14, էջ 109: «Դրօշակ», 1896, N 14, էջ 111: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 142:

1913 թ. քրդերը «...Հավշասորիկ ասորի գիւղի Ազկօ անուն ասորիին 15 սայլ ցորեն վառած են արտի մէջ...»:

«Աշխատանք», 1913, N 40, 17 օգոստոս, էջ 7: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 142:

1913 թ. «...Վերին Հայոց-ձորի Հաւշասօրիկի ասորիները... Խոյ գացեր էին իրենց տարւած թալանը գտնելու, հոն ծախած միջոցին կը ճանչնան իրենց կենդանիները եւ կը յաջողեն ետ առնել, միջամտութեամբ ռուս իշխանութեան...»:

«Աշխատանք», 1913, N 36, 20 յուլիս, էջ 7: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 142:

Հայտնի է, որ 1915 թ. ապրիլի 7-ի գիշերը գյուղի բնակիչներին հաջողվում է փախչել և ապաստանել նախ Վարագ լեռան վրա, ապա Այգեստանում:

Մխիթարեան Օ., Վանի ինքնապաշտպանութիւնը, «Հայրենիք», 1924, N 1, էջ 92: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 142:

Բնակչություն

Գավառի ասորաբնակ գյուղերից էր: 1895 թ. ուներ 20, 1897 թ.` 27 տուն, իսկ 1909 թ.՝ 35 տուն՝ 224 ասորի բնակիչ:

«Դրօշակ», 1896, N 14, էջ 111: Маевский В., Ванский вилает, Тифлис, 1901, էջ 261:

Գյուղի ներկայիս բնակիչները Բրուքի աշիրեթի Բեշքան ճյուղին պատկանող քրդեր են: Վերջիններիս թվաքանակը, ըստ գյուղապետարանի տվյալների, հետևյալն էր` 1985 թ.` 440, 1990 թ.՝ 480, 2000 թ.՝ 547, 2011 թ.՝ 642, 2012 թ.` 633, իսկ 2013 թ.` 627 շունչ:

http://tr.wikipedia.org/wiki/Savacık,_Gürpınar http://www.yerelnet.org.tr/koyler/koy.php?koyid=264132 http://www.nufusu.com/ilce/gurpinar_van-nufusu Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 142:

1916 թ. հոկտեմբերի 15-ի դրությամբ գյուղում բնակվում էր 43 մարդ` 18 տղամարդ (ընդ որում, 2-ը անաշխատունակ), 9 կին և 16 երեխա:

«Աշխատանք», 1917, N 72, 14 յունուար, էջ 3: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 142:

Այլ անվանումներ

Վկայվել է նաև Հավիշասոր, Հավշի-ասոր, Հավշասորիկ, Հավշեսոր անվանաձևերուվ: Գյուղանվան մի բացատրության համաձայն` այն ծագել է քրդերեն «Հեվշեսորք» բառից, որը նշանակում է Կարմիր տարածք:

http://tr.wikipedia.org/wiki/Savacık,_Gürpınar Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 141:

Ներկայումս պաշտոնապես վերանվանվել է Սավաջըք (Savacık):

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 141:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2004 թ․

Գյուղական տեսարան

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Հավիշասոր
Հավշի-ասոր
Հավշասորիկ
Հավշեսոր
Հեվշեսորք		Քրդերենից թարգմանաբար` Կարմիր տարածք
Սավաջըք