ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Մազրղու 2 Հուշարձան

Ադրբեջան (ոչ Արցախ) (Երկիր) / Եվլախ (Շրջան) / Մազրղու (Գյուղ)

Տեղադրություն

Մազրղու հինավուրց հայկական գյուղը գտնվում է Կուր գետի ձախ ափից 1-2 կմ հեռավորության վրա։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 12:

Պատմություն
19 դ․

Գյուղի մասին մատենագրական տեղեկություններ հայտնի չեն։ XIX դարում այն Արաշ կամ Արեշ գավառի սակավաթիվ հայկական գյուղերից մեկն էր։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 12:

Բնակչություն
1917 թ․

Մազրղու գյուղին բաժին հասավ այն, ինչ վիճակվել էր ողջ երկրամասի հայ բնակչությանը։ 1917 թ. դեկտեմբերին գյուղը Արաշ գավառի մյուս հայաբնակ գյուղերի օրինակով կողոպտվեց։ Հաջորդ տարվա ապրիլ ամսին կոտորածի սպառնալիքի տակ մազրղեցիները ընդունեցին «իսլամը», սակայն անձնատուր լինելուց հետո դարձյալ բնաջնջվեցին հարևան՝ իսլամին ընդդիմացած հայկական գյուղերի նման։

Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 245, գ. 12, թ. 1։

1919 թ․

Հայտնի է, որ 1919 թ. քանդակցի, էրմանի բազարցի, հավարիկցի ու Արաշ գավառի այլ գյուղերի հայ գաղթականների թվում կային նաև մազրղուեցի փախստականներ, որոնք մշտական բնակության համար տեղավորվել էին էջմիածին կայարանի մոտ գտնվող Կարխուն (Արշակակերտ) գյուղը: Այդպես երկրամասից վերացավ հինավուրց հայկական գյուղերից ևս մեկը` Մազրղուն։

Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 245, գ. 12, թ. 22։

1918 թ․

Հայաբնակ էր մինչև 1918 թ.:

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 12:

1891 թ․

1891 թ. դրությամբ թեև գյուղն ուներ 42 տուն բնակիչ, սակայն արդեն 16 տարի էր, որ սեփական քահանայից զուրկ էր։

Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1,գ. 8667, թ. 1, 5։

1905-1906 թթ. հայ-թուրքական ընդհարումներ
1905 — 1906 թթ․

Մազրղուն տուժել է 1905–06թթ. հայ-թուրքական ընդհարումների հետևանքով։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 13:

Բնակչություն.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1853				119		Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 2914, թ. 92։
1891	42					Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1,գ. 8667, թ. 1, 5։
1901		206	187	393		Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1-2, գ. 205, թ. 243-244։
1905		154	107	261		Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 10403, թ. 144-145։
1914				382		“Кавказский Календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 155։