ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Ղալակա 18 Հուշարձան

Ադրբեջան (ոչ Արցախ) (Երկիր) / Իսմայիլի (Շրջան) / Ղալակա (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 28 կմ հարավ-արևմուտք։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 24:

Պատմություն

Այս գյուղը Շամախու Գարդման գավառի ամենամարդաշատ ու բարգավաճ գյուղերից մեկն էր։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 24:

1918 թ․

Գյուղը մեծ կորուստներ է տվել 1918 թ. հունիս-հուլիս ամիսներին, երբ թուրքական կանոնավոր զորքերը ներխուժել էին հայկական բնակավայրերը։ Այդ իրավիճակում Ղալական նշանավորվեց իբրև կազմակերպված ինքնապաշտպանության կենտրոն։ Մեկօրյա հերոսամարտից հետո թուրքերին հաջողվել է մտնել գյուղ, ուր բնակիչները մատնվել են փախուստի ու ցրվել զանազան վայրեր։ Գյուղն ամբողջովին այրվել է։ Այդ անհավասար կռվում զոհված անմեղ համագյուղացիների հիշատակը հավերժացնում է գյուղում կառուցված փոքրիկ հուշարձանը։

Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 278, ց. 1, գ. 8, թ. 46։ Միայն այդ օրվա ընթացքում ղալակեցիները տվել են 60-ից ավելի զոհված ու վիրավոր։

1893 թ․

1893 թ. հոկտեմբերին Ղալակայում բռնկված հրդեհին զոհ են գնացել Սբ. Աստվածածին եկեղեցին, դպրոցը և շուրջ 90 բնակելի տներ։ Դեպքից հետո բաքվեցի ու թիֆլիսեցի հայերի շրջանում կազմակերպված դրամական հանգանակության շնորհիվ վերաշինվեցին բազմաթիվ շենքեր, և որ կարևորն է՝ սկսեց կառուցվել նոր, այս անգամ արդեն ցարդ կանգուն եկեղեցին։ Վերջինս եռանավ գմբեթավոր բազիլիկ է կառուցված համակ սրբատաշ գորշ գույնի քարերով։ Ամենայն հավանականությամբ նոր եկեղեցին կառուցվել է հին փայտածածկ եկեղեցու տեղում։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 24-25:

Բնակչություն
19 — 20 դդ․

Ըստ XIX–XX դարերի վիճակագրական տարբեր տվյալների, միշտ էլ իր բնակչության թվով գերազանցել է գավառի մյուս հայաբնակ գյուղերին, զիջելով՝ միայն Մատրասային։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 24:

1978 թ․

Խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո հրաշքով փրկված ղալակեցիները վերստին համախմբվել են հայրենի գյուղում ու շենացրել այն։ 1978 թ. Ղալական ուներ 731 բնակիչ։

«Ադրբեջանական Սովետական Հանրագիտարան» (ադրբեջաներեն), հատոր 3, Բաքու, 1979, էջ 14։

1984 թ․

1984 թ. 196 լեզգի բնակչություն։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 24: Ըստ գյուղխորհրդի մատյանների։

Նկարագրություն

Գյուղում և շրջակայքում պահպանվել են բազմաթիվ հնագիտական, պատմաճարտարապետական հուշարձաններ։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 24:

Հայտնի է, որ գյուղը տալիս էր բրուտագործական հայտնի արտադրանք:

“Кавказский Календарь на 1885 г.”, Тифлис, 1884, с. 212.

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ընդհանուր
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1984 — 1987 թթ․

Բնակչություն.

Թվական	Հայ ընդամենը	Հայ տուն	Նշումներ	Աղբյուր
1861		111		Սմբատեանց Մ., Նկարագիր Սուրբ Ստեփանոսի վանաց Սաղիանի եւ միւս վանօրէից եւ ուխտատեղեաց եւս եւ քաղաքացն եւ գիւղօրէից որք ի Շամախիոյ թեմի, Տփխիս, 1896, էջ 139։
1865		170		Դանիել արքեպիսկոպոս, Այցելութիւն եկեղեցեաց գիւղօրէից վիճակին Հայոց Շամախիոյ, «Արարատ» ամսագիր, Վաղ-պատ, 1870, էջ 319։
1883	1205			“Кавказский Календарь на 1885 г.”, Тифлис, 1884, с. 212.
1890	1591	298		Սմբատեանց Մ., Նկարագիր Սուրբ Ստեփանոսի վանաց Սաղիանի եւ միւս վանօրէից եւ ուխտատեղեաց եւս եւ քաղաքացն եւ գիւղօրէից որք ի Շամախիոյ թեմի, Տփխիս, 1896, էջ 139:
1914		2466	Հունվարի 1-ի դրությամբ:	“Кавказский Календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 131.
1984	121	460		Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 24: Ըստ գյուղխորհրդի մատյանների։