ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Աղբաշլար 2 Հուշարձան

Ադրբեջան (Երկիր) / Հյուսիսային Արցախ (Տարածք) / Թոուզ (Շրջան) / Աղբաշլար (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 39 կմ հարավ՝ Զակամ գետի աջ ափին, ծովի մակերևույթից 1040-1160 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 282:

Պատմություն
1890 թ․

Աղբաշլարի շրջակայքը հետազոտած միակ անձը բանահավաք Ս. Քամալյանն է, ուստի 1890 թ. շրջագայության ընթացքում կատարված և գյուղի հուշարձաններին վերաբերող նրա գրառումները ներկայացնում ենք ամբողջությամբ. «Առավոտը կանուխ ելա Փնդխլուից ու դեպի արևալահիւսիս գնալով իջա ձորը, ուր գետակները միախառնված կազմել են Զագամ գետը: Ձախ ափով գնում էի, մի ժամից յետ հասա հասարակ փայտե կամրջի, որից 30 քայլ դեն աջ ափին ճամբի վերի կռան կլկլում է Աթտի-Բուլաղը: Այսպես հորջորջվելու պատճառը երևի այն է, որ քարածերպից 2 արշին բարձրից թափվելով ձիու վրա նստած կարելի է լինում խմել: Ծատուրը պատմում էր, որ աղբրի ական մոտ խաչքարի տակից փորել հանել են արծաթ փողեր:
Կարծում էի, թե Ծատուրի ասածը սովորական խաչքար է, փնտրեցի չկար, յետո զարմանքով նշմարեցի բնութիւնից տաշած քարագրդոն, որի հարավային երեսին մեծ խաչաձև է նկարած ու մոտը գրած ,,Ս(ուր)բ խաչս բարեխոս է բարեմիտ Դաւթին, որ շինեաց Ջասատի կամու(ր)ճն յիշատակ հոգոյ իւրոյ. թվ(ին) ՌԾԶ (1607),,: Այդ գրութիւնը կարդալուց յետ դիտեցի, երևաց հին կամրջի խելի մնացորդը աջ ափին:
Աթտի-Բուլաղից ներքև գնալով գետի ձախ կողմից Մհարլու ձորն է, ձորաբերանում մի քանի տնվոր, նրանից ցած Չանաղչի ձորն է, աջ ափից յետո կամուրջի ավերակ, բացի միջին մասից, միւս մասերը կա: Այդ խախտվելով, շինելիք ճամբին էլ մնացել է կիսատ: Ուղեկցիս ասելով այժմ այս ձորով անցնելը դժար չէ, նախկին տարիները բոլորովին անհնար է եղել գետի վարար միջոցին անցնելը: Այժմ սայլ բանում է, ավերված կամրջի հանդեպ աջ ափին պահականոց կա, որին Քեորփի Գեոզ են ասում, իսկ ներքև ձախ կողմում ընկնում են Շամլուտ և Աղ-դարա ձորերը»:

Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարան, Ս. Քամալյանի ֆ., տետր N 1, VI-11, թ. 34-35:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 282: