Դերիկի ամրոց Ամրոց :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Դերիկի ամրոց Ամրոց

Իրան / Արևմտյան Ատրպատական / Սալմաստ / Դերիկ

Տեղադրություն

Գտնվում է Դերիկ գյուղից 0,6 կմ արևմուտք (N 38'13՛52.41՛՛; E 044'34՛32.61՛՛)՝ լեռան գագաթին. «Գիւղի հանդէպ լեռան վերայ` գտնվում է մի աւերակ բերդ...», իսկ վանքից՝ արևմուտք՝ հարթ տափարակի վրա գտնվող հանքային ջրերից հյուսիս:

Ավէրօիս /Հովհաննես վարդ. Բաղչյան /, Ճանապարհորդական յիշողութիւններս Պարսկաստանից և Տաճկաստանից (Ջուղայից մինչև Մուշ), «Արաքս», 1893, գիրք Ա, էջ 26: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 135:

Պատմություն

Ուշագրավ են 1893 թ. նոյեմբերին լրագրող Գ. Սև-Երիցյանի՝ Դերիկի վանք կատարած այցելության և առանձնապես Սևքարեցի Սաքոյի հետ հանդիպման մասին տեղեկությունները. «Ջահանդամ-դարայի ձախ կողմը, գիւղի եզերքին, գետի վրայ նայող ահագին ուղղահայեաց ձորի բարձրութեան վրայ մենք չորս հատ ձեռակերտ այրեր տեսանք, որոնք կոչւում են «Որսորդ Աւոյի տնակ»... մտնելով այդ սենեակների ձևով այրերի մէջ՝ Սարգիսը մանածեց ինձ առանձին-առանձին և ցոյց տուեց սենեակներից երկուսի մէջ ժայռի մէջ փորուած մի-մի հատ թոնիր, իսկ աջ կողմը, որ ներկայացնում է մի բարձրադիր ժայռոտ սար՝ նրա անմատչելի գագաթի վրայ մի կիսաւեր բերդ...: Սա ունի կէս գետնափոր, կէս կամարակապ դէպի գետակը ձգուող մի ճանապարհ ջուր տանելու համար: Դերիկի հողերի վրայ կայ մի երկրորդ աւերակ բերդ վանքի հանդէպ կանգնած արևելեան կողմի «Ճերմակ» սարի գագաթի վրայ, որ նոյնպէս ամուր պատսպարան է եղել...: Այդ սարի գագաթի ծայրում կայ և մի ուրիշ ահագին այր, որտեղ բղխում է մի սառնորակ աղբիւր»:

Ճանապարհորդ /Գ. Սև-Երիցյան/, Նամակներ Պարսկաստանից, «Նոր-Դար», 1894, N 22, 8 փետրուարի, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 135:

1906 թ. նշվել է. «Ջերմուկներից քիչ հեռու-հիւսիս ընկնում է գեղեցիկ Դուշման-դարան (Թշնամու ձոր), որտեղից հոսում է նոյնանուն փոքրիկ գետակը: Իսկ գետի ափից բարձրանում է ժայռոտ ու վիթխարի Դուշման-դաղը (Թշնամու լեռ), որի գագաթին նստած է նոյնանուն մի բերդ՝ կործանւած ու աւեր...: Ամբողջ են մնացել մի քանի քարաշէն խուցեր»:

Սէյրի /Ավետիք Գուլոյան/, Դերիկ կամ դէպի անմահութիւն, «Հասկեր», 1906, N 8-9, օգոս.-սեպտ., էջ 289-290: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 135-136:

Անվան ծագում

Բերդն իր անունը ստացել է հարևան Դերիկ գյուղից: Անվանվել է նաև Դերիկ ղալասի:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 136:

Նկարագրություն

Ամրոցից մեզ են հասել պաշտպանության առաջին պարսպի, ներքին սենյակների, հարավարևելյան բուրգի ավերակները, իսկ մակերեսին` խեցեղենի բեկորներ: Պարիսպը շարված է եղել տարբեր չափերի քարերով առանց շաղախի: Պարսպապատերի հաստությունը 1 մ է: Ամրոցի ներսում 1 մ բարձրությամբ նույնպես առանց շաղախի ուղղանկյուն համաչափ քարերով շարված պատ է: Տարածքում առկա շինությունների մնացորդները զետեղված են լեռան տարբեր բարձրություններում: Հարավային լանջին աչքի են ընկնում 2 սենյակներ՝ 92 սմ հաստությամբ պատերով (շարված դարձյալ առանց շաղախի): Հարկ է նկատել, որ նույնպիսի պատեր հանդիպում են նաև Մինաս գյուղի մոտ գտնվող ամրոցում, ինչը հավանաբար հատուկ է եղել ուրարտական ճարտարապետությանը: Ցավոք, սենյակներն անօրինական պեղումների հետևանքով ոչնչացել են: Դրանցից մեկի որմերը ծածկված են սպիտակ շերտով, նաև տեսանելի են աղյուսներ: Լեռան գագաթի արևմտյան կողմում երևում են պահակատան և օժանդակ շինությունների ավերակներ: Հարավային և արևմտյան պարիսպներն ուղիղ են (ենթադրվում է՝ թշնամու մուտքն ամրոց ոչ դյուրին դարձնելու համար է): Նմանօրինակ պարիսպներ կան նաև Մինասի ամրոցում:

122 £ ,íÛDWÛpçC íÛDØdo kCkpè× Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 136:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Դերիկ Քալասի