Մար Գիվարգիս Ասորական եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Մար Գիվարգիս Ասորական եկեղեցի

Իրան / Արևմտյան Ատրպատական / Սալմաստ / Խոսրովա

Պատմություն

1828 թ., երբ ջուլամերիկցի ասորիներն առաջին անգամ հաստատվում են Խոսրովա գյուղում, այստեղ գտնում են հայկական երկու լքված եկեղեցի՝ Սբ. Գևորգը և չափերով ավելի փոքր Սբ. Աննան: Թերևս հենց առաջինն էլ առանց նույնիսկ անվանափոխության նրանք ընտրում են որպես իրենց նոր աղոթատեղի (ասորերենով կոչվում է Մար Գիվարգիս): Հատկանշական է նաև, որ արդեն 1831 թ. գյուղ այցելած միսիոները շեշտում է` ասորական եկեղեցին հնաշեն կառույց էր: Դա ինքնին վկայում է, որ խոսքը հայերից ժառանգված և այդ թվականի դրությամբ արդեն շուրջ 3 տարի ասորիներին պատկանած եկեղեցու մասին է. «Այն [եկեղեցին] քարե հին շինություն էր՝ ներքուստ զարդարված բազմաթիվ ցածրորակ թաշկինակներով ու պատերին կախված հռոմեական կաթոլիկ հավատքի ոգով արված նկարներով: Ներսում չափազանց մութ էր: Հատակը ծածկված էր ոչխարի մորթիներով և հին գորգերի կտորներով, ինչը բնորոշ է հայկական սովորական եկեղեցիներին: Ներս մտնելուց առաջ յուրաքանչյուրը հանում էր կոշիկները և նստում գորգերից մեկի վրա»:

Smith, Eli and H. G. O. Dwight. Missionary Researches in Armenia: Including a Journey through Asia Minor, and into Georgia and Persia, with a Visit to the Nestorian and Chaldean Christians of Oormiah and Salmas. London, 1834, p. 354 (բնագրում` “It [the church] was an old stone structure, ornamented within by a multitude of coarse shawls and Roman pictures hung around its walls, and its interior was extremely dark. Like the common Armenian churches, its floor was strown with sheep-skins and bits of rugs; and each one, as he entered, left his show at the door, and placed himself upon one of them.”):
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 161-162:

Տեղադրություն

Մար Գիվարգիս եկեղեցին գտնվում է գյուղի կենտրոնական մասում (N 38 09՛55.27՛՛, E 44 44՛10.18՛՛):

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 162:

Ճարտարապետություն

Կառուցված է սրբատաշ և կոփածո քարով, կրում է նորոգությունների հետքեր, բայց դրանով հանդերձ՝ կիսավեր է, քանի որ էապես վնասվել է 1930 թ. երկրաշարժից: Միակ մուտքն արևմտյան ճակատից է (արտաքին չափերն են` 27,67 x 17,38 մ): Կառույցն առաջին անգամ ուսումնասիրվել է 1976 թ. իտալական արշավախմբի կողմից (որոշ տեղեկությունների հետ միասին հրապարակվել է նաև հատակագիծը):

Ricerca sull’ architettura Armena. Iran, vol. I, նշվ. աշխ., էջ 112, 122:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 162:

Վիմագրեր

Եկեղեցու արևմտյան ճակատին՝ մուտքից վեր, պահպանվել է 1845 թ. վերակառուցման (վիմագրում՝ կառուցվեց) մասին պատմող 7 տողից բաղկացած ասորերեն շինարարական արձանագրությունը:

Բոլոր ասորերեն վիմագրերի վերծանություններն ու դրանց հայերեն թարգմանությունները կատարել է Հայաստանի Հանրապետության Արարատի մարզի Վերին Դվինի ասորի համայնքի հոգևոր առաջնորդ տեր Նիկադիմ Յուխանաևը, ում հայտնում ենք մեր խորին երախտագիտությունը:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 162:

Արձանագրություն, Ասորերեն, Շինարարական 1845 թ․

Եկեղեցու արևմտյան ճակատին՝ մուտքից վեր, պահպանվել է 1845 թ. վերակառուցման (վիմագրում՝ կառուցվեց) մասին պատմող 7 տողից բաղկացած ասորերեն շինարարական արձանագրությունը.

Թարգմ. Կառուցվեց այս Մար Գիվարգիզ եկեղեցին մեծ հայրապետ Մար Գրիգորիս փափա (պապ) XVI-ի օրերում և Մար Նիկալիոս պատրիարք Բաբելոնի և Սալամասի Մար Իշոյավի [օրոք] տիրոջ 1845 տարում, աղոթե՛ք նրանց համար, ովքեր ջանացին դրա համար:

Ծանոթ. Հռոմի պապ Գրիգոր XVI-ը գահակալել է 1831-1846 թթ.:

Բոլոր ասորերեն վիմագրերի վերծանություններն ու դրանց հայերեն թարգմանությունները կատարել է Հայաստանի Հանրապետության Արարատի մարզի Վերին Դվինի ասորի համայնքի հոգևոր առաջնորդ տեր Նիկադիմ Յուխանաևը, ում հայտնում ենք մեր խորին երախտագիտությունը:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 162:

Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2017 թ․

Մար Գվարդիս եկեղեցու շինարարական արձանագրությունը

Ուղղությունը ⇐ Արևմուտքից
Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2017 թ․

Ուղղությունը ⇖ Հյուսիս-արևմուտքից
Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2017 թ․

Ուղղությունը ⇙ Հարավ-արևմուտքից
Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2017 թ․

Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2017 թ․

Տեսակը Չափագրություն
Հեղինակը Աշոտ Հակոբյան
Տարեթիվ 2017 թ․