Սբ. Թադեոս Վանք :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Թադեոս Վանք

Իրան / Արևմտյան Ատրպատական / Սալմաստ / Հաֆթվան

Տեղադրություն

Գտնվում է գյուղի արևելյան եզրի բնակելի վերջին շինություններից 1,25 կմ արևելք՝ այգիների մեջ (N 38՛09՛55.14՛՛; E 044՛46՛47.22՛՛):

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 289:

Պատմություն

Վանքի հիմնադրման ժամանակի վերաբերյալ տեղեկություններ չունենք, սակայն 1890-ական թթ. սկզբներին այն աստիճան էր քայքայվել, որ 1894 թ. ոչ թե նորոգվել է, այլ հիմնովին վերակառուցվել. «...նոյեմբերի 6-ին ...պիտի օծուէր Հաֆթուանի արտերի մէջ գտնուած և վերջերումս աւերակութիւնից ի հիմանց վերանորոգուած փոքրիկ եկեղեցին յանուն Ս. Թադդէոս Առաքեալի»:

Ճանապարհորդ, նշվ. հոդվ., «Նոր-Դար», 1894, N 14, 27 յունուարի, էջ 3:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 289:

1898 թ. օգոստոսի 31-ին հաֆթվանաբնակ Ալմաստ, Ուստիան և Մարալ Եղիազարյանները հոր հիշատակը հավերժացնելու նպատակով վանքին նվիրում են մի վարելահող. «Եղիազարեանքս մեր հօրականից մնացած մի կտոր վարելահող (մահտեսի Այվազ Խուդիկեանի տեղը), որ կը պատկանի մեզ` ժառանգներիս, մեր կամաւ և յօժարութեամբ նուիրեցինք մեր գիւղի սահմանում եղած Ս. Թաթէոսի վանուց ի յիշատակ մեր հանգուցեալ հօր Եղիազարին, միայն այն պայմանաւ, որ յիշեալ տեղւոյն թէ ներկայ և թէ ապագայում եկած վանահայրեր վաճառելու կամ փոխանակելու իրաւունք չունենան»:
Նույն տարիներին վանքի բարեշինության գործին է լծվում Խ. վարդապետ Դադյանը. «Հաֆթւանից 2-3 վերստ հեռաւորութեան վրայ Թադէոս առաքեալի անուամբ մի մատուռ կայ: Խաչիկ վարդապետն ուզեցաւ այդտեղ մի առաջնորդարան եւ մի կենտրոնական դպրոց կառուցանել Սալմաստի համար: Դիմեց Ռոստով սալմաստիցիների, որ հանգանակութիւն անեն. ինքը հանգանակութեան ձեռնարկեց Սալմաստում եւ շինութիւնն սկսեց: Սալմաստեցի Դովլաթ Ունանեանը, որ ապրում էր Ռոստովում, կտակեց 10,000 ր. Սալմաստի կենտրոնական դպրոցի համար եւ մի մասը կանխիկ վճարեց...: Եկան եւ ուրիշ նուէրներ», սակայն «Խոյի տաճիկ հիւպատոս Ռզա բէյի դրդումով՝ պարսիկ կառավարութիւնը կարգադրեց դադարեցնել շինութիւնը, առարկելով, թէ առաջնորդը ոչ թէ դպրոց, այլ բերդ է կառուցանում»:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 319, ց. 1, գ. 164, թ. 9:
Ն. Հանգոյց, Սամսոնի յուշերը, «Հայրենիք», 1924, N 5, մարտ, էջ 142:
Ի դեպ, 1970 թ. նշվել է, որ ավելի քան 7 տասնամյակ առաջ վերականգնման մի անհաջող փորձ էր ձեռնարկվել. «Այդ ուղղութեամբ Կովկասում ձեռնարկել են դրամական հանգանակութեան եւ հաւաքւած է դրամական շօշափելի գումար, որը փոխադրւած է եղել եղբ. Բուդաղեանների առեւտրական տունը, իր նպատակին գործադրելու համար: Սակայն առաջին համաշխ. պատերազմը խանգարել է այդ ձեռնարկը եւ դրամը մնացել է եղբ. Բուդաղեանների մօտ: Այդ խնդրի առնչութեամբ՝ իրազեկ են նաեւ եղբ. Աւագեանները» (Յարութիւնեան Ա., Մի կարևոր ճշտում, «Ալիք», 1971, N 30, 8 փետրւարի, էջ 5):
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 289-290:

1905 թ. հիշվում է սոսկ որպես ուխտատեղի:
1930 թ. մայիսի 6-ի երկրաշարժից Սբ. Թադեոս վանք-ուխտատեղին ավերվում է:

Աթայեան Ա., Սալմաստ, Նոր Ջուղա, 1906, էջ 181:
Տե՛ս նաև Ֆրանգեան Ե., Ատրպատական, Թիֆլիս, 1905, էջ 77:
Մասիս, նշվ. հոդվ., «Յառաջ», 1930, N 1277, 31 մայիսի, էջ 1:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 290:

1976 թ. դրությամբ երբեմնի վանքից պահպանվել էին քառանկյուն շրջապարիսպն ու նրա ներքո գրեթե հիմնավեր եկեղեցատեղին:

Ricerca sull’ architettura Armena. Iran, vol. I, 17, rapporto della missione 1976, Milano, 1977, էջ 44:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 291:

Հեղինակը Պաոլո Կունեո
Տարեթիվ 1976 թ․

Տեսակը Չափագրություն
Հեղինակը Պաոլո Կունեո
Տարեթիվ 1976 թ․