Արական դպրոց :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Արական դպրոց

Վրաստան / Կախեթ / Գուրջաան / Վելիսցիխե

Պատմություն

Վելիսցիխեն Կախեթի հայաշատ այն սակավաթիվ գյուղերից էր, ուր դեռևս ԺԹ դարի կեսերին բացվել էր հայոց ծխական դպրոց: Արգասաբեր էին հատկապես Ստեփանոս քահանա Տեր-Ղազարյանցի ներդրած ջանքերը՝ միտված «...ուսումնարանին ուղղութիւն և ապահովութիւն մի տալու»:

«Հայոց Աշխարհ», 1867, № 9 , էջ 384-385:

1874 թ․

Հայտնի է, որ 1874 թ. սկսված դպրոցի շինության աշխատանքները նյութական միջոցների սղության պատճառով 1881-ին չէին ավարտվել: Այդ առթիվ նշվել է. «...մօտ եօթ տարի սկսուած ծխական ուսումնարանի շինութիւնը դեռևս չէ աւարտուած...: Ինչպէս հաստատ աղբիւրներից տեղեկացել եմ 1874 թւականին Տէր-Ստեփանոս քահանայի թեմական վերատեսչութեան օրով նրա յորդորմամբ սկսուած է այս ուսումնարանի շինութիւնը երկու սենեակներից և տուած է կապալաւ Միքայէլ Քալանթարեանցին և Սերգեյ Վասիլեանցին վեց ամիս ժամանակով...»: Ի դեպ, 1880 թ. Ստեփան Տեր-Մովսիսյանը շենքն «ամբողջացնելու» նպատակով նվիրել էր 300 ռ.:

«Մեղու Հայաստանի», 1881, № 273, էջ 2:

1885 թ․

Դպրոցը համարյա անընդմեջ գործել է մինչև 1885 թ., որից հետո փոխարինվել է իգական դպրոցով և վերաբացվել 1888-ին:

«Մշակ», 1888, № 129, էջ 2: Տե՛ս նաև՝ «Տարազ», 1893, № 30, էջ 484, № 34, էջ 515:

1890 թ․

Հայտնի է, որ 1890 թ. Վելիսցիխեում բացի իգական դպրոցից գործում էր նաև արական դպրոց, որտեղ, ի թիվս այլ առարկաների, դասավանդվում էր նաև հայոց լեզու. «Ունին նաև երկու ուսումնարան-տղայոց և օրիորդաց, որոնցից առաջինը պահում է հասարակութեան հաշուով, ուր ուսանում են երկու ազգի երեխաներ. ուսուցիչներ են՝ մի վրացի և միւսը հայ քահանայ, որը բացի կրօնից ուսուցանում է և հայոց լեզու...»:

«Նոր-Դար», 1890, № 51, էջ 2:

Ստորև ներկայացնում ենք Վելիսցիխե գյուղի արական ծխական դպրոցի գործունեությունը 1853-1885 թթ. ընթացքում.

Թվական	Ուսուցիչներ	Աշակերտներ	Նշումներ	Աղբյուր
1853			Հիմնադրվալ է:	Խուդոյան Ս., Արևելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երևան, 1987, էջ 607: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1861			Գործում էր:	Խուդոյան Ս., Արևելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երևան, 1987, էջ 607: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1865	1	37		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 43: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1866	1	30		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 115: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1867	1	20		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3851, թ. 33: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1868		27		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3853, թ. 12: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1871		31		Խուդոյան Ս., Արևելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երևան, 1987, էջ 608: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1872	2	30		Խուդոյան Ս., Արևելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երևան, 1987, էջ 608: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1873	2	35		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 49: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1875			Ստեփանոս քահանա տեր-Ղազարյանց:	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 3, գ. 52, թ. 44: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1876	1	32		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 3, գ. 62, թ. 13: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1877		33		Խուդոյան Ս., Արևելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երևան, 1987, էջ 608: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1878	1	30		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3850, թ. 99: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1882	1	25		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 159-160: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1883	1	20		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 135-136: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43:
1885			Փակվել է:	«Արձագանք», 1895, № 23, էջ 3: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 43: