Սբ. Հովհաննես Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Հովհաննես Եկեղեցի

ԼՂՀ / Շահումյան / Ղարաչինար

Տեղադրություն

Գտնվում է գյուղամիջում (N 40՛26՛46.61՛՛, E 046՛38՛05.22՛՛, ծ. մ. 711 մ):

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 148:

Այլ անվանումներ

1841 և 1842 թթ. վավերագրերում վկայված է Սբ. Աստվածածին անվամբ: Նույն կերպ է հիշվում նաև 1880 թ.:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 305, թ. 47: Նաև՝ Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56Պ, ց. 12, գ. 531:
Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 18, գ. 33:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 148:

Պատմություն

Տակավին 1871 թ. նշվել է, թե եկեղեցին կարոտ էր նորոգության և հարկ էր «...պայծառացուցանել զեկեղեցիս նորին»:

Խ. Մ. Տ. Յարութիւնեանց, Ղարաչինար եւ Իկիրմիտէօրթ, «Արարատ», 1871, ԺԱ, էջ 373:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 148:

Հայտնի է, որ 1889 թ. նոյեմբերի սկզբին Արցախի թեմի առաջնորդ Կարապետ եպիսկոպոս Այվազյանը «...պիտի գնար Ղարաչինար գիւղը՝ այնտեղի վաղուց կառուցուած եկեղեցին օծելու համար: Սակայն ցրտի պատճառով, Կարապետ սրբազանը Ղարաչինարի եկեղեցու օծումը թողեց մի ուրիշ պատեհ միջոցի»:
Սրանից հետևում է, որ հնի տեղում նոր եկեղեցին կառուցվել էր 1880-ական թթ., իսկ անվանափոխությունն էլ կապված էր նորակառույցի օծման հետ:

«Նոր-Դար», 1889, N 189, 11 նոյեմբերի, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 148:

ԺԹ դարավերջին եկեղեցին հիշվում է որպես «նորաշէն, կառուցեալ չորս սիւների վերայ» շինություն:

Բարխուտարեանց Մ., նշվ. աշխ., էջ 245:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 148:

Եկեղեցին հիշվում է 1903 և 1905 թվականներին:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 8889, թ. 191:
Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 10294, թ. 4:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 149:

1910 թ. փետրվարին նշվել է. «Ներկայումս Ղարաչինարը սեփական քահանայ չունենալու պատճառով, նրա եկեղեցին վատ տպաւորութիւն է թողնում այդ եկեղեցու մօտով անցնողի վրայ, երբ նա տեսնում է այդ շատամարդ գիւղի եկեղեցուն ողորմելի վիճակի մէջ, անկարգ ու դռնափակ»:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 227, ց. 1, գ. 477, թ. 10:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 149:

Ըստ Սպարտակ Սեփյանի` «Եկեղեցին ունեցել է գմբեթ, գմբեթի ներսից կախված զույգ զանգերով, որի թոկերը կախված էին եկեղեցու արևմտյան մուտքի առաջ, որտեղից ժամհար Սիրմա Ղուլունց Ակոբը համաչափորեն ձգելով թոկերը, զանգի ղողանջներով հավատացյալներին հրավիրում էր առավոտյան և երեկոյան ժամերգությանը...: Գմբեթը, որ մի առանձին գեղեցկություն էր տալիս շինվածքին, քանդեց Մ. Բ.-ն, որը պատահականորեն քահանա էր դառել 1922-1923 թթ.: Ոչ միայն եկեղեցու գմբեթը քանդեց, այլև դարձավ «Անաստվածների միության» նախագահ»:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 1159, ց. 10, գ. 60, թ. 19:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 149:

1924 թ. փետրվարի 7-ին Գանձակի Հայոց առաջնորդ Լևոն եպիսկոպոսը բողոքում է Էջմիածնի հոգևոր խորհրդին, քանի որ Գանձակի գավառի իններորդ մասի գործկոմը գյուղի եկեղեցին ցորենի ամբար էր դարձրել:

Վավերագրեր հայ եկեղեցու պատմության (1921-1938 թթ.), էջ 46:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 149:

1928 թ. փակվել է:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 409, ց. 1, գ. 2658, թ. 12:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 149:

Ճարտարապետություն

Եկեղեցին եռանավ բազիլիկ հորինվածքով շինություն է (արտաքին չափերը՝ 22,87 x 12,76 մ)՝ կառուցված գլխավորապես կիսամշակ և անմշակ քարով, կրաշաղախով: Սակավ քանակությամբ սրբատաշ քարն առավելապես գործածվել է որպես անկյունաքար: Նրանով են շեշտվել նաև մուտքն ու լուսամուտները:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 149:

Ուղղությունը ⇓ Հարավից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 1987 թ․

Ուղղությունը ⇘ Հարավ-արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1984 թ․

Տեսքը ներքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1987 թ․

Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 1987 թ․

Հեղինակը Կիմ Ղահրամանյան
Տարեթիվ 1987 թ․

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Սբ. Աստվածածին