Գերեզմանոց :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Գերեզմանոց

ԼՂՀ / Թարթառ / Բեգում-Սարով

Նկարագրություն

Հետաքրքիր է Մ. Բարխուտարյանցի վկայությունը գյուղի գերեզմանատան մասին, ուր ամփոփվում էին նաեւ մերձակա հայաբնակ գյուղերի հանգուցյալները. «Գիւղիս հանգստարանում ամփոփուած են ցարդ եւ ամփոփում են Սարովիս, Ղահրիլարի, Բոզլուի եւ Մարալեան-Սարովի ննջեցեալներն, որոց մէջ մի տապանաքարի վերայ փորագրուած է. «ՏԱՊԱՆՍ ՄԷԼԻՔԻՆ, ՌՃԻԲ ԷՐ»։ Անշուշտ, 1673 թ. այս տապանագիրը գյուղի այնքան էլ խոր հնության վկայությունը չէ. համենայնդեպս այն ավելի հին է, քան XVIII դարում այս եւ Կոտի ձախափնյա շրջանների հայության շրջանում կատարված փոխադարձ արտագաղթերն ու բռնի դավանափոխությունները։ Սա կրկին հավաստում է սարովցիների՝ իրոք բնիկներ լինելու անվիճահարույց հարցը։

Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 33։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 213:

«Սարով գյուղում հնագույն ժամանակներից բնակվում են հայեր, եւ այդ հաստատում է նրանից երկու մղոն հեռավորության վրա դեպի արեւելք գտնվող հինավուրց գերեզմանոցը։ Գերեզմանոցն ընկած է հարթ մակերես ունեցող բլրաձեւ բարձունքում։ Բոլոր տապանաքարերից իր հնությամբ արժանահիշատակ է հայերեն արձանագրություն ունեցող մեկը, որը ժամանակի ընթացքում ջնջվել է եւ այն ընթերցելն այժմ անհնար է, բայց հնաբնակները հավաստիացնում են, թե իրենց ներկայությամբ Սարովի հոգեւորականները կարդացել են այս գրերը, որոնք վկայում են, որ քարի տակ ամփոփոված է Քրիստոսի ծնունդից ի վեր 4-րդ դարում ապրած մի հայ մելիքի աճյունը։ Այս դամբանի շուրջ խմբված են սարովցի հանգուցյալների գերեզմանները...»: