Առաջնորդարան :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Առաջնորդարան

Ադրբեջան (ոչ Արցախ) / Շամախի / Սաղիան

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Շինարարական 1816 թ․

ԱՌԱՋՆՈՐԴԱՐԱՆ, մուտքի ճակատին եղել է.
Ի ԹՎԻՆ ՌՄԿԵ (1816) ԵՒ Ի ՀԱՅՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ՏԵԱՌՆ ԵՓՐԵՄԻ ԵՒ Ի ՅԱՒՈՒՐՍ ԴԱՏԱՒՈՐՈՒԹԵԱՆ ՄՈՒՍՏԱՖԱՅ ԽԱՆԻՆ, ՇՆՈՐՀԻՒ ԱՄԵՆԱԶՕՐԻՆ ԱՍՏՈՒԾՈՅ, ՈՐ ՄԻՇՏ ՀԵՂՈՒ ԶՇՆՈՐՀՍ Ի ՎԵՐԱՅ ԱՐԱՐԱԾՈՑՍ ԱՌԱՒԵԼ ԶԲԱՐԻ ՅԻՇԱՏԱԿՍ ՇԻՆՈՂԱՑ։ ՈՒՍՏԻ ԵՒ ԵՍ ՅՈՒՍԱՑԵԱԼ Ի ՏԷՐ ԵՏՈՒ ՇԻՆԵԼ ԶՇԻՆՈՒԱԾՍ Ի ՅԱՐԵՒԵԼԵԱՆ ԿՈՂՄՆ ՏԱՃԱՐԻՍ ԵՒ ԹՈՂԼՈՎ Ի ՅԱՊԱԿԱՅՆ ԲԱՐԻ ՎԱՅԵԼՈՂԱՑ ՆԱԵՒՍ ՈՐՈՑ, ՈՐՔ ՈՒՆԻՆ ԶԱՇԽԱՏԱՆՍ ԵՒ ՏՈՒՐՍ Ի ՎԵՐԱՅ ՍՈՐԱՅ, ԶՎԱՐՁՍ Ի ՏԵԱՌՆԷ ԸՆԿԱԼՑԻՆ, ՈՐ ԵՒ ԻՄ ՎԱՌԵԱԼ Ի ՍՐԲՈՅ ՍՐԲՈՅՆ ՍՏԵՓԱՆՆՈՍԻ ԵՒ ԾԱՌԱՅ ՆՈՐԻՆ եՒ ՅՕՐԻՆՈՂ ՇԻՆՈՒԱԾՈՑՍ ՅՕՀԱՆ ԽՈՆԱՐՀ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ՇԱՄԱԽՒՈՅ Ի ՔԱՂԱՔԱՆԻՇ ԳԻՒՂԻՑՆ ԿԻՒԼԻՍՏԱՆՈՒ։

Ջալալեանց Ս., Ճանապարհորդութիւն ի Մեծն Հայաստան, մասն Բ, Տփխիս, 1858, էջ 395 (ունի բազմաթիվ վրիպումներ): Սմբատեանց Մ., Նկարագիր Սուրբ Ստեփանոսի վանաց Սաղիանի եւ միւս վանօրէից եւ ուխտատեղեաց եւս եւ քաղաքացն եւ գիւղօրէից որք ի Շամախիոյ թեմի, Տփխիս, 1896, էջ 73-74 (առավել ճշգրտված հրատարակությունն է, որից և առնում ենք)։ Ծանոթ. Զալալյանցի մոտ բացակայում են ԱՄԵՆԱՅՆ, իսկ ավելացված են ՈՐՔ ՈԻՆԻՆ (ԶԱՇԽԱՏԱՆՍ ԵԻ բառերից հետո), ՍՈՒՐԲ (ՍՐԲՈՅՆ բառից հետո) բառերը։ Թյուր ընթերցման հետևանքով աղավաղված են մի շարք բառեր։ Այսպես՝ ԵՏՈԻ ՇԻՆԵԼ ԶՇԻՆՈՒԱԾՍ-ի փոխարեն կարդացվել է ԵՏՈՒ ՇԻՆԵԼ ԶՀՆՁԱՆՍ, ՅԱՊԱԿԱՅՆ ԲԱՐԻ ՎԱՅԵԼՈՂԱՑ ՆԱ ԵՒՍ ՈՐՈՑ-ի փոխարեն ՅՑԱՊԱԳԱՅՍ ՎԿԱՅԵԼՈՑ ԵՆ Ի ՆՈՑԱ, ԾԱՌԱՅ ՆՈՐԻՆ ԵԻ ՅՕՐԻՆՈՂ ՇԻՆՈՒԱԾՈՑՍ ՅՕՀԱՆ-ի փոխարեն ԾԱՌԱՅ ՆՈՐԱ ՕՀԱՆ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ՇԻՆՕՂ ՇԻՆՈՒԱԾՈՅՍ ՕՀԱՆ, ՔԱՂԱՔԱՆԻՇ-ի փոխարեն ՔԱՂԱՔԱԳԻՒՂԻՑՆ և այլն։ Օհան շամախեցի եպիսկոպոսը Սաղիանի վանքում առաջնորդ (հավանաբար նաև Շամախու բեմի) հիշատակվում է նաև 1811 թ. (ֆ. 56, ց. 1, գ. 3558, թ. 2)։ Այս այն Օհանն էր, որի գործուն միջամտաթյամբ հնարավոր եղավ Շամախու գրավումը առանց պատերազմի՝ գեներալ Ջուբովի կողմից, որի համար ինքը հետո խիստ պատժվեց Շամախուց փախած, ապա վերադարձած Մուստաֆա խանից (տես՝ Շամախի քաղաքի պատմության բաժինը, Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 93)։