Սբ. Դադի Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Դադի Եկեղեցի

ԼՂՀ / Քարվաճառ / Դադի վանք

Պատմություն

Հուշարձանախմբի հնագույն եկեղեցին, որը գոյություն ուներ արդեն մինչեւ IX դ., հիմնվել է ճիշտ Սբ. Դադիի գերեզմանատան կոթողի վրա, այնպես, որ հուշասյունը հայտնվել է եկեղեցու խորանի կենտրոնում: Այդպիսով, կոթողը վանքի առաջին եկեղեցու համար ծառայել է իբրեւ սեղանի վեմ, որը հայոց եկեղեցիների հիմնական ճարտարապետական դրվագն է: Կարծում ենք, եկեղեցին իր անունն էլ առել է հենց այս կոթողից:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 87:

Ճարտարապետություն

Ներքին չափերն են 20,70x9,40 մ: Պատի հաստությունը հարավում 1,16 մ է, իսկ արեւմուտքում ժամատանը հպված մասում` 0,55 մ: Երեք մուտքերից երկուսը՝ ժամատան եւ հարավից կից թաղակապ գավթի մեջ բացվածները, ունեն սրբատաշ, քանդակազարդ բավականին շքեղ լուծումներ: Պահպանված պատերի առավելագույն բարձրությունն է 5 մ:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 87-88:

Նորոգություն

Եկեղեցին, ակնհայտորեն, բազմիցս վերակառուցվել է, բայց դրանից հորինվածքն ու հատակագիծը էական փոփոխության չեն ենթարկվել:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 87:

16 — 17 դդ․

Սբ. Դադի եկեղեցին մասնակի նորոգումների է ենթարկվել նաեւ ուշ միջնադարում: Պատերի մեջ բացված խորշերից մի քանիսը նորոգվել կամ գոյացվել են XVI-XVII դարերում:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 88:

Նկարագրություն
9 — 10 թթ․

Բ. Ուլուբաբյանն ու Մ. Հասրաթյանը իրենց համատեղ հոդվածում այս եկեղեցին թվագրել են IX-X դարերով, բայց տարիներ անց Մ. Հասրաթյանն այլ եզրակացության է հանգել՝ այն թվագրելով XIII դ.: Այս եզրակացությանը, թերեւս, հիմք է ծառայել խորանի հյուսիսային կողմի ավանդատան ներսում, թաղի սվաղի շերտի վրա առաջին անգամ իր կողմից նկատված Տեր Աթանասի արձանագրությունը:

«Հայկազեան Հայագիտական Հանդես», Պեյրութ, 1980, էջ 40։ Մուրադ Հասրաթյան, Հայկական ճարտարապետության Արցախի դպրոցը, Երեւան, 1992, էջ 50։ Հիշեցնենք, որ այս վանահայրը վանքի տարբեր արձանագրություններում բազմիցս հիշվում է 1263-1291 թթ. ընթացքում։ Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 88.

Կարծում ենք, որ վանահայր Աթանասի օրոք եկեղեցին կարող էր վերանորոգված կամ վերակառուցված լինել, բայց ինչ վերաբերում է նրա կառուցման խնդրին, ապա այն վստահաբար հիմնադրված պետք է լիներ շատ ավելի վաղ ժամանակներում (ոչ ուշ քան IX դարը): Ի դեպ, եկեղեցին Աթանասի օրոք կառուցված չէր կարող լինել թեկուգ միայն այն պատճառով, որ հետագայում արեւմուտքից նրան կցված ժամատունը կառուցվել էր 1224 թ.:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 88:

Թաղի եւ պատերի վերնամասերի քայքայման հետեւանքով ներկայում այս եկեղեցու հատակի մակարդակը փլվածքների պատճառով բավական բարձրացած է կից կառույցների համեմատ (շուրջ 1,6 մ):

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 88:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն

Սբ. Դադի եկեղեցու հյուսիսային ավանդատան ներսում, կամարաձեւ առաստաղի մակերեսին մեկ տողով խոշոր եւ ուռուցիկ տառերով.
Տ(Է)Ր ԱԹԱՆԷՍ

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 117: Ծանոթ. Այլ վիմագրերում, 1263-1291 թթ. ընթացքում, վանահայր Աթանեսը(Աթանաս) բազմիցս հիշվում է:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

Հատված` Սբ. Դադի եկեղեցի բացված շքամուտքից:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Խորանի տեսքը:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ

Արևելյան ճակատը արտաքուստ:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ