Սբ. Մատթեոս Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Մատթեոս Եկեղեցի 10 — 11 դդ․

Վրաստան / Ջավախք / Ախալքալաք / Ազավրեթ

Տեղադրություն

Գտնվում է գյուղի հյուսիսային կողմում:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 39:

Պատմություն
10 — 11 դդ․

Թվագրվում է Ժ-ԺԱ դարերով և, ամենայն հավանականությամբ, ի սկզբանե եղել է բյուզանդածես: Սակայն նախ` ԺԴ-ԺԵ դարերում, ապա նաև 1830-ականներին ամայի գյուղատեղիում հաստատված կարնեցի հայերը շենքն օծել են հայ-առաքելական ծիսակարգով (վերջին անգամ` Սբ. Մատթեոս անվամբ) և ծառայեցրել որպես ծխական եկեղեցի:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 457, թ. 42-67: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 39:

Վավերագրերում հիշատակվում է նաև Սբ. Մարկոս Ավետարանիչ անվամբ: Այդպես գործել է գրեթե չորս տասնամյակ` մինչև 1868 թ. ծխական նոր եկեղեցու կառուցումը:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 39:

Նկարագրություն

Այժմ կիսավեր է, կանգուն են միայն պատերը: Ճարտարապետական բարձրարվեստ հուշարձան է: Արտաքին չափերն են՝ 12,20 x 10,40 մ (ներառյալ` կից սրահը):

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 39:

Արձանագրություն, Վրաց Մեսրոպատառ, Փորագիր, Հիշատակագրություն

Եկեղեցու հյուսիսային պատին, ներքուստ, պահպանվել է վրաց մեսրոպատառ եռատող արձանագրություն.
ო(ჳფალ)ო ... თდ | ჲამს[მ]? | შ(ეე)წ(ი)ე. Թարգմ. Տեր... օգնիր:

Ростомов И., Ахалкалакский уезд в археологическом отношении.– Сборник Материалов для Описания Местностей и Племен Кавказа, вып. XXV, 1898, էջ 30: ცისკარიშვილი ვ., նշվ. աշխ.,էջ 122-123: ბერძენიშვილი ნ., նշվ. աշխ., էջ 155: “ჯავახეთი. ისტორიულ-ხუროთმოძღვრული გზამკვლევი”,էջ 73: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 39: Ծանոթ. Վ. Ցիսկարիշվիլին արձանագրությունը վերահրատարակել է ըստ Ի. Ռոստոմաշվիլու և առաջարկել հետևյալ վերականգնումը` “უფალო თედოჲ (თევდორეჲ?) ამის მ(აშენებელი) შეეწიე (შეიწყალე?)”: Թարգմ.` «Տեր սրա շինող Թեդոյին (Թևդորեին) օգնիր: Ն. Բերձենիշվիլին արձանագրության երկրորդ տողում կարդում է ընդամենը երեք տառ՝ ამს և թեականորեն վերականգնում է՝ მამას (հորը): “ჯავახეთი. ისტორიულ-ხუროთმოძღვრული გზამკვლევი¦-ի խմբագրակազմը ներկայացրել է վիմագրի վերծանման ցիսկարիշվիլյան տարբերակը՝ უფალო, თევდორეჲ - ამის მაშენებელი შეიწყალე: Վ. Սիլոգավան Ազավրեթի հին եկեղեցու որմին պահպանված արձանագրությունը ժամանակակից է համարում Ալաստանի վրաց մեսրոպատառ արձանագրություններին և ըստ այդմ այն թվագրում է Ժ-ԺԱ դարերով (տե՛ս՝ სილოგავა ვ., მრავალთავი, ვიი, თბილისი, 1980, էջ 171):

Տեսակը Գրչանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծանկար

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Ուղղությունը ⇘ Հարավ-արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇙ Հարավ-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Ուղղությունը ⇐ Արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Ուղղությունը ⇒ Արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Արևելքից բացված լուսամուտը:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Սյունասրահը

Սբ. Մատթեոս (Մարկոս ավետարանիչ) եկեղեցու ատամնաշար քիվագոտիով սյունասրահը արևելքից:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը մանրամաս
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Որմնախոյակ:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Ուղղությունը ⇙ Հարավ-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Հատված հս-ամ անկյանը հարող որմնակամարաշարից:

Տեսակը Չափագրություն
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծագիր

Հատակագիծ

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Մարկոս Ավետարանիչ