Սամախոր Գյուղատեղի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սամախոր Գյուղատեղի

Վրաստան / Ջավախք / Ախալքալաք / Կարծախ

Տեղադրություն

Կարծախից 4,5 կմ հարավ-արևմուտք` Խոզապին լճի հյուսիսային ափից 150 մ հեռու, միջնադարյան գյուղատեղիի և գերեզմանատան ավերակներն են:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 289:

Պատմություն
1705 — 1706 թթ․

Հայտնի է, որ 1705-1706 թթ.` տանուտեր Հասանի օրոք, այս գյուղից հարկվել է 22.000 ակչե:

“ჩილდირის ეიალეთის ჯაბა დავთარი 1694-1732 წწ.”, էջ 120: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 289:

1853 թ․

Սամախոր գյուղատեղին հիշվում է նաև 1853 թ. ռուս-թուրքական պատերազմի առնչությամբ, երբ օսմանյան բանակները Սամախորի ուղղությամբ առաջացել և գրավել էին նախ Կարծախ, ապա և մինչև Ախալքալաք ընկած գրեթե բոլոր գյուղերը:

Կարապետ արքեպիսկոպոսի` 1853 թ. նոյեմբերի 5-ին Ախալցխայից գրած նամակում հիշվում է. «Թէև երկու աւուրբ յառաջ համբաւեցաւ ի քաղաքիս թէ ի գիւղն Կարծախ որ ի նահանգին Ախլքալակայ յ30-ն Հոկտեմբերի թշնամիք մեր որ ի Չլտրայ և Սօմախօռու թուովք չորս հարիւր հեծելազօրաց յանկարծակի յարձակեալ կողոպտեալ են զամենայն կարողութիւնս խղճալի գիւղականաց մերոց, բայց այժմ հասուցին ինձ հաւատարիմք զհետևեալս. մելիցիայն Ախլքալակայ որ ընդ տեսչութեամբ Վեհրէտ բէկի Մութիբէկօղլու և Ճիպրիէլօղլու կարէին դիմամրցել ընդ նոսա և ազատել զգիւղն...» (Աղանեանց Գիւտ ա. ք., Դիւան Հայոց պատմութեան. Հարստահարութիւններ Տաճկահայաստանում, գիրք ԺԳ, Թիֆլիս, 1915, էջ 22-23): Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 289:

Նկարագրություն
19 դ․

Հնավայրի մասին ԺԹ դարավերջին ականատեսը նշել է. «Ծղարիսթաւի և Կարզախի մէջտեղում կայ մի աւերակ գիւղ Սամախօր անունով, որը արքունական կալուածք է և գտնվում է կարզախցիների շահեցողութեան տակ: Արդ՝ բոլորովին գետնի հետ հաւասարված աւերակի քարերի մէջ ես տեսայ 6 խաչքարեր և գերեզմանաքարեր հայերէն արձանագրութիւններով, որոնք դժբաղդաբար անկարելի եղաւ կարդալ...»:

«Մեղու Հայաստանի», 1881, N 191, էջ 3: Ի դեպ, Սամախորում կարծախցիներին պատկանող հողամասերը կազմում էին 395 դեսյատին («Արաքս», 1893, գիրք Բ, էջ 24): Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 289.

15 — 16 դդ․

Հնավայրում պահպանվել են ԺԵ-ԺԶ դարերով թվագրվող, կիսով չափ հողի մեջ խրված 4-5 խաչքար:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 289:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Ավետենց սուրբ
Ավետենց արտ