Վարագույր :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Վարագույր 1689 թ․

Իրան / Արևմտյան Ատրպատական / Մակու / Ղարաքիլիսա

Պատմություն
1918 թ․

Թադեոս առաքյալի վանքը 1918-1946 թթ. 1918 թ. թալանված իրերի շարքում ուշագրավ էր հատկապես վանքի պատկերազարդ ու ասեղնագործ վարագույրը (չափերը՝ 4,0 x 6,0 մ): Վերջինս, որ 1918 թ. կողոպտված եկեղեցապատկան այլ իրերի հետ տրվել էր Մակվի սարդարին` Ալի Ղուլի Մուրթուզա խանին, 1924 թ. գարնանը՝ սարդարի կնոջ տեսած հրաշապատում երազից հետո, վերադարձվում է մենաստանին: Վանահայր Պետրոս Ղազարյանը, թանկարժեք իրը նոր վտանգի չենթարկելու համար, մանավանդ սարդարի պահոցներում տարիներ շարունակ մնալով խոնավությունից խիստ վնասվել էր, ուղարկում է Թավրիզ՝ թեմի առաջնորդարան, որտեղ էլ որոշվում է վարագույրը վերջնական կորստից փրկելու նպատակով վաճառել: 1929 թ. աշնանը վերավաճառելու մտադրությամբ 800 դոլարով վարագույրը գնում են նյույորքաբնակ Հակոբ և Հարություն Պարոնյան եղբայրները: Գումարն էլ հատկացվում է Թադեոս առաքյալի վանքի վերաշինության գործին: Վարագույրի հետագա ճակատագիրն անհայտ է: Վարագույրը հավանաբար ստեղծվել է ԺԹ դարի կեսերին Նոր Ջուղայում կամ Իրանի հայաշատ այլ վայրում: Մեր կարծիքով վարագույրը պատրաստվել է Հնդկաստանի հայաշատ կենտրոններից մեկում (Մադրաս, Կալկաթա) ու նվիրվել վանքին: Այն կարված է մահուդի մեծ ու փոքր բազմաթիվ կտորներից, որոնք հմտությամբ միացվել են իրար և ասեղնագործվել: Պատկերներն աստվածաշնչյան բնույթ ունեն: Վարագույրի միջնամասը զույգ սյուներով բաժանված է երեք հատվածի, որոնցից յուրաքանչյուրում ներկայացված է Հիսուս Քրիստոսի կյանքի կարևոր դրվագները՝ Ծնունդ, Խաչելություն և Հարություն: Սյուներին ու վարագույրի եզրագծով՝ բոլորակների մեջ, պատկերված են Հին Կտակարանի մարգարեները, Քրիստոսի 12 առաքյալները և ավետարանիչները: Վարագույրն ունեցել է ասեղնագործ հիշատակագրություն (տե՛ս Արմեն Հախնազարյան, Արտազի երեք վանքերը, Երևան, 2012, էջ 104, հիշատակագրություն Դ):

Աճէմեան Հ., Արտազի Ս. Թադէի վանքի ձեռագործ վարագույրը, «Բազմավեպ», 1930, էջ 307-308: Արմեն Հախնազարյան, Արտազի երեք վանքերը, Երևան, 2012, էջ 63:

Արձանագրություն, Հայերեն, Ասեղնագործ, Հիշատակագրություն 1689 թ․

Վարագույր. «Մի հնամաշ կտաւեայ վարագոյր հայկական գեղեցիկ նկարներով: Մեծութիւնն է հինգ արշին, քառակուսի».
Յիշատակ է վարաքուր: Փոլատի որդի Պապիկ(ին): Ծնօղին և եղպար Վարդան(ին) և Խաչատուրին: Եւ ծնօղ Ղարիպին: Ի դուռն Թաթէոսի առաքելին: Յիշատակ օրհնութեան եղիցի, թվին ՌՃԼԸ (1689)ին: Նկարների տակ գրված է. Այս է Ակոբ առաքելոյ գլխադիր: Բանտն այս է: Պարտեզն այս է: Այս Արութիւն է: Ես մահտեսի Ըգնատիոս Եւդոկիացի: Այս պատանատեղ է: Այս Գողգոթայ է:

Դատեան Խաչիկ, Պարսկաստանից բերած հնութիւնները, «Արարատ», 1895, էջ 266: Արմեն Հախնազարյան, Արտազի երեք վանքերը, Երևան, 2012, էջ 104: Ծանոթ. 1894 թ. Դադյանը վարագույրը փոխադրել է Էջմիածին:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Արմեն Հախնազարյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ