Սբ. Պողոս-Պետրոս Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Պողոս-Պետրոս Եկեղեցի

Իրան / Արևելյան Ատրպատական / Մակու / Դարաշամբ

Ճարտարապետություն

Սբ. Ստեփանոս եկեղեցու և հյուսիսային պարսպի միջև հետագայում սրբատաշ քարով կառուցվել է նեղ ու երկար սյունասրահ, որին էլ արևմուտքից և արևելքից հավելելով կոպտատաշ շարվածքով պատեր` վերածել են միանավ եկեղեցու և կոչել Սբ. Պողոս-Պետրոս: Բեմի ճակատին կա 1726 թ. արձանագրություն (տե՛ս Արմեն Հախնազարյան, Արտազի երեք վանքերը, Երևան, 2012, էջ 313, արձ. ՃՁԶ): Սբ. Ստեփանոս եկեղեցու ճակատները երիզող հորիզոնական զարդագոտին շրջանցում է նաև Սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցին ներսից: Եկեղեցու առաստաղը կամարների միջև իրականացված է խաչվող թաղերի միջոցով: Վեց զույգ որմնասյուներն ու իրար միացնող սլաքաձև կամարները եկեղեցին բաժանում են հինգ մասի, որոնցից արևմտյանը ծառայում է որպես բաց նախամուտք, իսկ արևելյանը` ուղղանկյուն խորան: Եկեղեցու չորս զույգ եզրային որմնասյուներն ավելի նեղ են, քան կենտրոնականի երկու զույգ որմնասյուները, որոնք իրենց չափերով համընկնում են հարավային զանգակատան առաջին հարկի որմնասյուներին: Կենտրոնական մասի խաչվող թաղերով սրբատաշ ծածկն ունի նույնպիսի հյուսածո զարդանախշ խաչ, ինչպիսին կա հարավային զանգակատան առաջին հարկի առաստաղին: Սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցու մնացած ուղղանկյուն մասերը, ի տարբերություն կենտրոնականի, ծածկված են խաչվող աղյուսաշար թաղերով: Այս ամենը և Հովհ. Շահխաթունյանցի վկայությունը («Թէպէտ հոգացեալ են տալ կառուցանել և զայլ երկուս զանգակատունս ’ի վերայ արևմտեան դրանն և ’ի հիւսիսակողմն հանդէպ հարաւային զանգակատանն, այլ որպէս երևի պանդխտութիւն նորին Յակոբայ կաթուղիկոսի և վախճանն իսկ անդ ’ի Կոստանդինուպօլիս եթող զայնս կիսակատար (իմա՛ 1680, Ա. Հ.), քանզի երկոցուցն հիմունք ևս լցեալ և յարդարեալ` կան այնպէս թերի») հիմք ընդունելով` կարելի է ենթադրել, որ նախ կառուցվել է կենտրոնական մասը հարավային զանգակատանը սիմետրիկ (հավանաբար պետք է լիներ հյուսիսային զանգակատուն), իսկ մնացած չորս մասերը կցվել են հետագայում` վերածվելով սյունասրահի: Ունի հարթ հողածածկ տանիք:

Շահխաթունեանց Յովհ., Ստորագրութիւն Կաթուղիկե Էջմիածնի եւ հինգ գաւառացն Արարատայ, հ. Բ, Էջմիածին, 1842, էջ 313-315: Արմեն Հախնազարյան, Արտազի երեք վանքերը, Երևան, 2012, էջ 268-269, 276:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն 1726 թ․

Սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցու բեմեզրին` սև մարմարից 3 քարերի վրա, 1 տող.
Յիշ(ե)ց(է)ք ի Ք(րիստո)ս աստ(ա)պ(ա)տցի խօջա Ա(ստուա)ծատուրն եւ ծնօղացն խօջա Արզ(ու)մանն եւ Գուլիխանն եւ որդի ... Վարդանն եւ կողակիցքն, (թվին) ՌՃՀԵ (1726):

Շահխաթունեանց Յովհ., Ստորագրութիւն Կաթուղիկե Էջմիածնի եւ հինգ գաւառացն Արարատայ, հ. Բ, Էջմիածին, 1842, էջ 316: Ալիշան Ղ., Սիսական, Վենետիկ, 1893, էջ 521: Հախնազարեան Ա., Սբ. Թադէոս առաքեալի եւ Սբ. Ստեփանոս նախավկայի վանքերը, էջ 208: Ոսկեան Հ., Վասպուրական-Վանի վանքերը, Բ մաս, Վիեննա, 1942, էջ 532: Մինասեան Լ., Իրանի հայկական վանքերը, Թեհրան, 1971, էջ 38: Uluhogian G., Silloge delle epigrafi Armene di S. Stefano di Giulfa, “Ricerca sull’architettura Armena”, vol. 22, Milano, 1981, p. 102. Արմեն Հախնազարյան, Արտազի երեք վանքերը, Երևան, 2012, էջ 313:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն

Սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցում, 4 տող.
Յ(ի)շ(ե)ցէք ի Ք(րիստո)ս ահ|արեցի Գրիգ|որ(ի)ն եւ կողակի|ցն Խանբէկին:

Uluhogian G., Silloge delle epigrafi Armene di S. Stefano di Giulfa, “Ricerca sull’architettura Armena”, vol. 22, Milano, 1981, p. 107. Արմեն Հախնազարյան, Արտազի երեք վանքերը, Երևան, 2012, էջ 313:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Արմեն Հախնազարյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն

Սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցում, քայքայված 4 տող.
Յ(ի)շ(ե)ց(է)ք [ի Ք(րիստո)ս] | Սիմէ(ո)նի որդիքն Տուն|ուղուլին, Ներսէս|(ի)ն, Դանիէլ(ի)ն:

Uluhogian G., Silloge delle epigrafi Armene di S. Stefano di Giulfa, “Ricerca sull’architettura Armena”, vol. 22, Milano, 1981, p. 107. Արմեն Հախնազարյան, Արտազի երեք վանքերը, Երևան, 2012, էջ 313:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Արմեն Հախնազարյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն

Սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցում, 4 տող.
Յ(ի)շ(ե)ց(է)ք ի Ք(րիստո)ս | արզուրում|եցի Յօվան|իսի որդի Ա(ստուա)ծատուր(ի)ն:

Uluhogian G., Silloge delle epigrafi Armene di S. Stefano di Giulfa, “Ricerca sull’architettura Armena”, vol. 22, Milano, 1981, p. 107. Արմեն Հախնազարյան, Արտազի երեք վանքերը, Երևան, 2012, էջ 313:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն 1716 թ․

Uluhogian G., Silloge delle epigrafi Armene di S. Stefano di Giulfa, “Ricerca sull’architettura Armena”, vol. 22, Milano, 1981, p. 19. Արմեն Հախնազարյան, Արտազի երեք վանքերը, Երևան, 2012, էջ 314:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Արմեն Հախնազարյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն 1716 թ․

Uluhogian G., Silloge delle epigrafi Armene di S. Stefano di Giulfa, “Ricerca sull’architettura Armena”, vol. 22, Milano, 1981, p. 102. Արմեն Հախնազարյան, Արտազի երեք վանքերը, Երևան, 2012, էջ 314:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Արմեն Հախնազարյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն 1778 թ․

Որմնախաչ Սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցու արևմյան ճակատին` մուտքի կամարից աջ՝ զարդագոտուց ներքև, ստորին մասում` 4 տող.
Յ(ի)շ(ա)տ(ա)կ է ս(ուր)բ խ(ա)չս սալմաստեցի | մէլիք Յակոբի որդ{ր}ի մալիք | Ըստէփանին (ե)ւ մօրն Թաբառիկին, | թվ(ին) ՌՄԻԷ (1778):

Uluhogian G., Silloge delle epigrafi Armene di S. Stefano di Giulfa, “Ricerca sull’architettura Armena”, vol. 22, Milano, 1981, p. 15. Արմեն Հախնազարյան, Արտազի երեք վանքերը, Երևան, 2012, էջ 314-315:

Խաչաքանդակ

Արմեն Հախնազարյան, Արտազի երեք վանքերը, Երևան, 2012, էջ 314:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Հեղինակը Արմեն Հախնազարյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

Հատված Մաղարդավանքի Սբ. Ստեփանոս եկեղեցուն հյուսիսից կից Պողոս-Պետրոս եկեղեցու վերածված սրահից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Արմեն Հախնազարյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

Հատված Մաղարդավանքի Սբ. Ստեփանոս եկեղեցուն հյուսիսից կից Պողոս-Պետրոս եկեղեցու վերածված սրահից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը հատված
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2009 թ․