Նախո Ղազարյան Ամիրբեկյանցի Ուղղանկյունաձեւ տապանաքար

Նախո Ղազարյան Ամիրբեկյանցի Ուղղանկյունաձեւ տապանաքար 1898 թ․

Իրան / Արևմտյան Ատրպատական / Սալմաստ / Մահլամ

Պատմություն

Ինը նահատակ-ազատամարտիկներից միայն Նախո Ղազարյան Ամիրբեկյանցի մասին հայտնի են որոշ տեղեկություններ: Ծնվել է 1858 թ. Վասպուրականի Մոկս գավառի Ոզմ գյուղում: Եղել է Արմենական, ապա մտել է Հայ հեղափոխական դաշնակցության շարքերը և անդամագրվել Նիկոլ Դումանի հայդուկային խմբին: Մասնակցել է բազմաթիվ մարտերի և Խանասորի արշավանքին: 1897 թ. խմբապետ Փոխիկի զինակիր խմբի կազմում էր: Անմահացել է Ավետիս Ահարոնյանի «Խայը» պատմվածքում. «...գեղջուկ մի դէմք էր այն, ուր չարքաշ կեանքը դրել էր իր կոշտութեան կնիքը... երիտասարդ մարդ էր, բայց երևում էր, որ շատ էր ապրել. թանձր բեխերի տակ երևում էին երկու հաստ շրթունքները պինդ իրար վրայ սղմած, որ տալիս էին նրա դէմքին յամառ արտայայտութիւն. աչքերը մանր էին, բայց շարժուն, կրակոտ...: «Խայ»-եր շատ կային Օ. գիւղում, գնացին. այս մէկը ուշացած կռունկի պէս մուրալ չուզեց, պահապան եղաւ. տեղացիք անունը լաւ չգիտէին, Նախօ կանչելու տեղ՝ ոմանք Մխօ կանչեցին, ոմանք էլ Մկօ ասացին, բայց վերջիվերջոյ՝ խօսքերը կարծես մէկ արած՝ սկսեցին պարզապէս «Խայ» կանչել: Այսպէս լաւ էր, հեշտ էր. համ էլ՝ իրաւ, որ նա «խայ» էր, որովհետեւ Հայաստանցի էր, Ոզմը գիւղացի»:

Ղարիբ, «Խայը» (Նախօյի յիշատակին), «Դրօշակ», 1899, N 2, էջ 29: Էմմա Աբրահամյան, Մահլամի պանթեոնը, «Վարձք», 2012, N 5, էջ 18:

Ոզմեցի խմբապետ Ասլան Ամիրբեկյան-Ստեփանյանցն էլ իր հուշերում հորեղբորորդու՝ Նախոյի մասին գրում է. «...մի հսկայ տղամարդ, սեւ փափախը գլխին, ինչ որ տարօրինակ հագուստով: ...այդ տղամարդը հայդուկ եւ յեղափոխական ռազմիկ Նախօն էր, որին ընկերանում էր ոզմեցի ռազմիկ Յարութիւնը, որ եղել էր իմ կնքահայրը: Դումանը իր խմբով Շատախի լեռներ էր ապաստանել: Նա մի օր Նախոյին ուղարկում է, որ գնայ հայ գիւղերից հաց բերի: Նախօն ճանապարհին հանդիպում է մի քրդի: Երկուսը միասին ականատես են լինում օձի եւ արագիլի օրհասական կռւին: Վերջ ի վերջոյ օձը փաթաթւում է արագիլի վզին եւ խեղդում նրան: Նախօն քրդի կողքից յանկարծ խլում է դաշոյնը եւ մինչեւ կոթը խրում է նրա կուրծքը ու սպանում: Ահա այս իրական դէպքն է, որ Աւետիս Ահարոնեանը գրի է առել ու հիւսել իր գեղեցիկ պատմուածքը՝ «Խայը»...: Նախ Արմենական կազմակերպութեան անդամ էր, հետագային մտաւ Հ. Յ. Դաշնակցութեան շարքերը, դառնալով Վազգէնի (Տիգրան Տէրոյեան) հաւատարիմ զինուորներից մէկը: Վազգէնի խմբի հետ 1896-ին անցնում է Սալմաստ, մտնում Նիկոլ Դումանի հայդուկային մեծ խմբի մէջ եւ մասնակցում Բողազքեասանի ու Խանասորի կռիւներին...: Նախոն 1896-ի աշնանը Վանում մասնակցում է Փախչանենց տան թեթեւ կռիւին...»:

Ասլան Ստեփանեանի յուշերը, գրի առաւ Հայկ Աճեմեան, Թեհրան, 1966: Քրդին սպանելու վերաբերյալ Ա. Ահարոնյանը գրել է, որ 1896 թ. Նախոյին Վարդանը «...ուղարկում է Կըզըլ-դաշ գիւղից հաց բերելու, սակայն մեր կռիւն արգելք է լինում նրան վերադառնալու սարը, յետոյ էլ ուղղւում է դէպի Շատախ, բայց ճանապարհին մի գիւղում բռնւում է մի ինչ որ քիւրդ բէկի խօլամից (դրանիկ), «ֆէդայի» անունով. ո՛չ մի երդումով, ո՛չ մի փաստով չի կարողանում նրան հաւատացնել, որ ինքը հասարակ հայ է և ո՛չ «ֆէդայի»: Քիւրդը նրան յետևը գցած տանում է դէպի քաղաք հիւքըմաթին յանձնելու: Բայց Նախօն չի թողնում նրան իր մտադրութիւնն իրագործելու. յետևից վրայ է թռչում, նրա երկու խէնջարները խլում գօտուց, և խրում երկու կողերը, սպանում ինչպէս շան, խողխողում և կողոպտելով՝ յետ դառնում» («Դրօշակ», 1897, N 1, էջ 7: Հմմտ. Խանասորա Վարդանի յիշատակարանը, Երևան, 1992, էջ 169, 171): Էմմա Աբրահամյան, Մահլամի պանթեոնը, «Վարձք», 2012, N 5, էջ 18:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն 1898 թ․

Աստ հանգչի ոզմեցի Նախօ | Ղազարեան, նահատակեցաւ | 1898 հոկ(տեմբերի) 14-ին:

Դեռևս 1930 թ. հունիսի 21-ին Մահլամի գերեզմանոց է այցելել վանեցի բանասեր Հայկ Աճեմյանը, լուսանկարել և ընդօրինակել է վասպուրականցի ութ ազատամարտիկ-նահատակների տապանագրերը (տե՛ս Վասպուրական. Վան-Վասպուրականի ապրիլեան հերոսամարտի տասնեւհինգամեակի առթիւ. 1915-1930, կազմ.՝ Աճէմեան Հ., Վենետիկ, 1930): Էմմա Աբրահամյան, Մահլամի պանթեոնը, «Վարձք», 2012, N 5, էջ 19:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2011 թ․