«Պսակ» լրագրի Տպարան :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

«Պսակ» լրագրի Տպարան 1880 — 1884 թթ․

ՀՀ / Երևան

Պատմություն
1880 թ․

«Պսակ» լրագրի տպարան (1880-1884). 1880 թ. մարտի 15-ից լույս է ընծայվում Երևանի գրական, պատմական և մանկավարժական անդրանիկ շաբաթաթերթը՝ «Պսակ» անվամբ: Խմբագիր-հրատարակիչը և տպարանատերը Վասակ Պապաջանյանն էր: Առաջին մի քանի համարները հրատարակվում են Զ. Հակոբյանցի տպարանում, որից հետո «...ակնհայտ է դառնում, որ փոքր տիրաժ ունեցող «Պսակի» տպագրությունը ուրիշի տպարանում միանգամայն անշահավետ է և կապված մեծ անհարմարությունների հետ: «Պսակի» հրատարակիչ-խմբագիրը թերթի լույս աշխարհ գալուց մի քանի շաբաթ անց արդեն ստեղծում է իր սեփական տպարանը, որը հայտնի է դառնում «Պսակի» անունով»:

Վասակ Պապաջանյանը (1847, Երևան-1893, Ծաղկաձոր) խմբագիր, մանկավարժ և հասարակական գործիչ էր: Թիֆլիսի գիմնազիան ավարտելուց հետո ուսումը շարունակում է Գերմանիայում: Ստանալով փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան` վերադառնում է Հայաստան և 1877 թ. ստանձնում Շուշիի թեմական դպրոցի տեսչի պաշտոնը: 1878 թ. մայիսի 8-ին Էջմիածնի սինոդի որոշմամբ Վ. Պապաջանյանը կրթության և դաստիարակության վերաբերյալ իր հայացքների համար ազատվում է տեսչի պաշտոնից: 1879 թ. Երևանում խմբագրում է «Հայկական աշխարհ» ամսագիրը: 1881-1883 թթ. Երևանի քաղաքային ինքնավարության անդամ էր, 1883 թ.՝ քաղաքային վարչության անդամ և քաղաքագլխի պաշտոնակատար: 1885 թ., որպես «Հայասեր-ազգասեր» գաղտնի կազմակերպության (ստեղծվել է 1881 թ.) ղեկավարներից մեկը, աքսորվում է Կովկասի սահմաններից դուրս: 1889 թ. վերադառնում է աքսորից և բնակություն հաստատում Ծաղկաձորում, որտեղ էլ վախճանվում է 1893 թ. (մանրամասն տե՛ս Նազարյան Ս., Երևանի պարբերական մամուլը (1880-1917), Երևան, 1986, էջ 45-48): Հակոբյան Թ., Երևանի պատմությունը (1879-1917), Երևան, 1963, էջ 446: Էմմա Աբրահամյան, Տպարանները հայոց հայրենիքում, «Վարձք», 2012, N 6, էջ 10-11:

20 դ․

Ըստ «Պսակ» թերթի թղթակցի՝ Ի դարասկզբին Երևանում գործող երեք փոքր տպարաններից միայն նշյալ տպարանն ուներ «...իր մշտական աշխատանքը՝ թերթի տպագրությունը, իսկ մյուս երկու տպարանների աշխատանքը կախված էր պատահական հանգամանքներից»:

Հակոբյան Թ., Երևանի պատմությունը (1879-1917), Երևան, 1963, էջ 446: Էմմա Աբրահամյան, Տպարանները հայոց հայրենիքում, «Վարձք», 2012, N 6, էջ 11:

1884 թ․

Թերթն ընդհատումներով լույս է տեսնում համանուն տպարանում մինչև 1884 թ. ապրիլի 7-ը, երբ տպագրությունը դադարեցվում է ցարական գրաքննության պատճառով, իսկ «...նրա խմբագիր-հրատարակիչ Վ. Պապաջանյանը ազատագրական շարժումներին անձամբ և իր թերթով մասնակցելու համար ենթարկվում է պատժի»:

Հակոբյան Թ., Երևանի պատմությունը (1879-1917), Երևան, 1963, էջ 433: Էմմա Աբրահամյան, Տպարանները հայոց հայրենիքում, «Վարձք», 2012, N 6, էջ 11:

Բացի «Պսակ» թերթից` բժիշկ Լևոն Տիգրանյանի խմբագրությամբ 1881-1884 թթ. տպագրվում է նաև «Առողջապահական թերթ» միամսյա հանդեսը, որի տպագրությունը ևս դադարեցվում է ցարական գրաքննության պատճառով «Պսակ»-ի հրատարակչության փակումից մի քանի ամիս անց:

Բժիշկ, հասարակական գործիչ Լևոն Տիգրանյանը (10.12.1842, Երևան-1906, Երևան) ուսանել է Երևանի նահանգային դպրոցում, Թիֆլիսում, Պետերբուրգում և 1875 թ. ավարտել Դորպատի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետը: 1880 թ. ընտրվում է Երևանի քաղաքային վարչությանը կից ստեղծված Առողջապահական հանձնաժողովի նախագահ: 1885 թ. հունվարի 15-ին Երևանի ոստիկանական վարչության արձակած հրամանով «Հայասեր-ազգասեր» կազմակերպության ղեկավարներից Լ. Տիգրանյանը, ի թիվս այլոց, 3 տարով աքսորվում է Դորպատ (մանրամասն տե՛ս Նազարյան Ս., Երևանի պարբերական մամուլը (1880-1917), Երևան, 1986, էջ 49-72): Հայոց պարբերական մամուլը. լիակատար ցուցակ հայ լրագրության սկզբից մինչև մեր օրերը (1794-1934), կազմ՝ Գ. Լևոնյան, Երևան, 1934, էջ 23: Տե՛ս նաև Հայ պարբերական մամուլը (1794-1980), էջ 40: Բաբայան Ա., Հայ տպագրության 450 տարին, «ՊԲՀ», 1963, N 1, էջ 38: Մեկ այլ աղբյուրի համաձայն՝ թերթը տպագրվել է Էմին Տեր-Գրիգորյանցի տպարանում (Հակոբյան Թ., Երևանի պատմությունը (1879-1917), Երևան, 1963, էջ 434): Էմմա Աբրահամյան, Տպարանները հայոց հայրենիքում, «Վարձք», 2012, N 6, էջ 11:

«Պսակ» լրագրի տպարանը զետեղված էր Դոկտորական (այժմ՝ Թումանյան) փողոցում՝ ներկայիս «Մոսկվա» կինոթատրոնի տեղում գտնված Սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցու հանդեպ՝ Նահապետ Հովակիմյանի տանը: Իր քառամյա գործունեության ընթացքում հրատարակում է 7 գիրք և 2 թերթ: