Սբ. Հովհաննես Եկեղեցի :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Հովհաննես Եկեղեցի

Թուրքիա / Վան / Հայոց Ձոր / Իշխանիգոմ

Տեղադրություն

Գտնվում է գյուղի հարավարևելյան կողմում (N 38.21՛19.62՛՛, E 043.10՛57.96՛՛, ծ. մ. 1682 մ):

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 87:

Պատմություն

Գյուղն ունեցել է երկու եկեղեցի: Հինը կոչվել է Սբ. Հովհաննես և թերևս ԺԴ-ԺԵ դարերի կառույց է:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 87:

Հիշատակվում է սկսած 1613 թ.-ից: Ակնհայտորեն կրում է թերևս ԺԸ դարում իրականացված հիմնավերակառուցման հետքեր:

ԺԷ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարաններ, հ. Ա, Երևան, 1974, էջ 488: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 88:

1883 թ. հիշվում է «կիսակործան», իսկ նրա «...նախկին ծխերն ի Ռուսաստան գաղթած...»:

Միրախորեան Մ., Նկարագրական ուղեւորութիւն հայաբնակ գաւառս Արեւելեան Տաճկաստանի, մասն Ա, Կ.Պօլիս, 1884, էջ 130: Տե՛ս նաև Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 468, ց. 1, գ. 3, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 88:

1895 թ.՝ Համիդյան ջարդի օրերին, Սբ. Հովհաննես եկեղեցին կողոպտվում է:

«Արարատ», 1896, Բ, էջ 88: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 88:

2013 թ. բավականաչափ քայքայված, սակայն դեռևս կանգուն եկեղեցին քուրդ ընտանիքներից մեկի սեփականությունն էր:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 88:

Եկեղեցու արտաքին երեսապատի կոփածո քարերի մեծ մասը բոլոր ճակատներում էլ որպես շինանյութ հափշտակվել-յուրացվել է: Սրանց հետ էլ անհետացել են նվիրատվական հիշատակագրություններից շատերը: Վերջիններից ցարդ գոյություն ունեն հետևյալները. ա Աւետիս, | թվ(ին) ՌՄԼԸ (1789): բ զԿարապետ, ի բար... | Ք(րիստո)ս | Յ(իսու)ս: գ Տ(է)ր Թ|ռլք (գուցէ Թոռլա՞ք): Երեսապատի մի քանի քարերին նույնպես նշմարվում էին առանձին տառեր կամ բառամասեր, բայց նրանցից որևէ իմաստ դուրս բերել չհաջողվեց:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 90:

Ճարտարապետություն

Ունի միանավ բազիլիկ, թաղածածկ, երկխորան հորինվածք (արտաքին չափերն են` 7,85 x 6,2 մ): Երկթեք ծածկի տակ առնված թաղակապ տանիքը պահում են որմնակամարաշարով հզորացված երկայնական որմերը: Թաղը կիսաշրջանաձև է: Միակ մուտքը բացված է արևմտյան ճակատից, իսկ լուսավորությունն իրականացված է դեպի ներս լայնացող արևելյան` երկու և արևմտյան` մեկ ճակատներից բացված լուսամուտներով: Որմերն արտաքուստ շարված են կոփածո կրաքարի կանոնավոր շարքերով: Սրանց մեջ առկա են տեղում գոյություն ունեցած հին եկեղեցուն պատկանած երեսապատի քարեր` պատված նվիրատվական բնույթի խաչաքանդակներով և հակիրճ հիշատակագրություններով: Ինչ վերաբերում է ներքին երեսապատմանը, ապա այստեղ գլխավորապես կիրառված է անմշակ և միայն անկյուններում` կոփածո քար: Սվաղի հատվածական պահպանված մնացորդներն էլ վկայում են ամբողջապես սվաղված լինելու մասին: Որմերի` հատկապես տանիքին հարող հատվածներում ագուցվել են տարբեր չափի և ձևի կճուճներ:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 88-90:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Նվիրատվական 1789 թ․

Աւետիս, | թվ(ին) ՌՄԼԸ (1789):

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 90:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2004 թ․

Նվիրատվական հիշատակագրություններ Սբ. Հովհաննես եկեղեցու որմերին

Տեսակը Գրչանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծագիր
Տարեթիվ 2014 թ․

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն

զԿարապետ, ի բար... | Ք(րիստո)ս | Յ(իսու)ս:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 90:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն

Տ(է)ր Թ|ռլք (գուցէ Թոռլա՞ք):

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 90:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2004 թ․

Նվիրատվական հիշատակագրություններ Սբ. Հովհաննես եկեղեցու որմերին

Տեսակը Գրչանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծագիր
Տարեթիվ 2014 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇙ Հարավ-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇑ Հյուսիսից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2004 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2004 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇓ Հարավից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Հատված ծածկի թեթևացման նպատակով որմերում ագուցված կճուճներից

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Ուղղությունը ⇒ Արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇐ Արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇑ Հյուսիսից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ներքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2013 թ․

Թաղածածկը

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Աշոտ Հակոբյան
Աղբյուրը Գծագիր
Տարեթիվ 2013 թ․

Սբ. Հովհաննես եկեղեցու հատակագիծը