Սբ. Աբրահամ Վանք :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Աբրահամ Վանք

Թուրքիա / Վան / Հայոց Ձոր / Խեք

Պատմություն
1691 թ․

1691 թ. հիշվում է «Անապատ սուրբ Աբրահամեանց»:

Uluhogian G., Un’ antica mappa dell’ Armenia, Ravenna, 2000, էջ 103: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 101:

20 դ․

Ի դարի սկզբներին նշվել է. «...Աբրահամի աղօթքով վանքի մօտ բացւած աղբիւրը այսօր ցաւագարներու բժշկութեան կը ծառայէ...»:

Ա. Մենակ (Մաքսապետյան Արմենակ), Հայոց-Ձոր, «Աշխատանք», 1911, N 11, 27 մարտ, էջ 4-5: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 101:

1873 թ․

1873 թ. վանքը դեռևս ուներ իր առաջնորդը` տեր Պետրոսը (վերջինս միաժամանակ նաև Խեքի Սբ. Գևորգ վանքի առաջնորդն էր):

Տևկանց Ե., Ճանապարհորդություն Բարձր Հայք և Վասպուրական (1872-1873 թթ.), Երևան, 1991, էջ 172: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 101:

Վանքն ունեցել է պատկան հողեր և կալվածքներ, ինչպես նաև տոնախմբության օր` Համբարձման կիրակին: Այդ օրը եկեղեցական պաշտամունքից հետո ուխտավորները զվարճանում էին, երգում և պարում:

Տէր Մկրտիչեան Ե., Գանձեր Վասպուրականի, հ. Ա, Պոսթոն, 1967, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 102:

Հիմնադրում

Ավանդաբար վկայվել է, որ վանքը հիմնվել է նոր հավատքի քարոզիչներից մեկի` Աբրահամի գերեզմանի տեղում. «Ըստ Եղիշէի պատմութեանն, այս Աբրահամն էր Ս. Ղևոնդեանց աշակերտներից, որ նոցա հետ Խուժաստան տարուած կապեալներից մինն էր, որոյ ընկեր երանելին Խորէնը աքսորավայրի դժնդակ օդից ու տապից կնքեց իւր կեանքն և Աբրահամը որպէս լրաբեր հրեշտակ` դառնալով Հայոց աշխարհ, ոչ սակաւ մխիթարութիւն է պատճառում վտարանդի կապուածների ընտանեաց: Աբրահամը արժանանալով Հայրենիքին և նա բարի մահով կնքում է իւր բազմաչարչար կեանք, և թաղվում այդ սրբավայրում, որոյ վրայ է և վանքն Հայոց ձորի հայոց միշտ խնկելի վայրն»:

Եղիշէի վասն Վարդանայ եւ հայոց պատերազմին, Երևան, 1957, էջ 187-189: Շէրենց Գ., Սրբավայրեր, Թիֆլիս, 1902, էջ 101: Վանքի հիմնադրման մասին նշվել է նաև հետևյալը. «Գաւառ անուամբ յիշատակի և ի յայսմաւուրս ի 20 դեկտեմբերի. յորում ճգնէր երանելի Աբրահամ աշակերտ սբց Ղևոնդեանց յետ դարձին իւրոյ ի Բաբելոնէ, զի ասի. «Գնացեալ (Աբրահամ) դադարեաց ի գաւառն Հայոց ձոր». և զկնի. «Թաղեցին զմարմին Աբրահամու յիւրում յանապատին. և կոչի տեղին՝ Սբ. Աբրահամունք մինչև ցայսօր ժամանակի» (Ինճիճեան Ղ., Ստորագրութիւն հին Հայաստանեայց, Վէնէտիկ, 1822, էջ 199-200): Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 100:)

Երկրաշարժ

Հայտնի է, որ ի թիվս հատկապես Վանին մերձակա գավառներում գտնվող բազում այլ կառույցների` 1648 թ. ապրիլի 2-ի ուժեղ երկրաշարժից վնասվում է նաև այս վանքը. «...փլուզեալք աւերեցան ...Խէքուց վանքն...»։

Առաքել Դաւրիժեցի, Գիրք պատմութեանց, Երևան, 1990, էջ 379: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 100-101:

Նկարագրություն

Գյուղից 2 կմ հարավ-արևելք (ի դեպ, տեղադրության խնդրում տեղագիր հեղինակների մոտ ակնհայտ շփոթ կա) գտնվում էր նաև Սբ. Աբրահամ վանքը. «Ի հիւսիսակողմն ձորոյն հեռի ի վանաց Խէքուց երկու ժամաւ` է անապատ Աբրահամու աշակերտին Ղևոնդեանց, զորմէ գեղեցիկս նկարագրէ Եղիշէ: Ամայի է մենաստանն, աննշան և անբնակ, գերեզման երանելւոյն առընթեր եկեղեցւոյն արտաքոյ ամենևին անշուք, այլ յիշատակաւն ցանկալի յոյժ և անապատն և շրջակայ վայրքն ամենայն»: Այլ տեղեկությամբ` «...գիւղի արևմտեան և սակաւ ինչ հարաւ մէկ ձիընթաց հեռաւորութեամբ մենարան մը կայ յանուն սրբոցն Աբրահամու և Խորենայ. իւր մէջ 20 փայտաշէն սենեակներ կան և 1 կամարակապ ի վաղուց անտի կառուցուած եկեղեցի մը կայ, և ամուր պարիսպով պարփակուած»:

Սարգիսեան Ն., Տեղագրութիւնք ի Փոքր եւ ի Մեծ Հայս, Վենետիկ, 1864, էջ 280: Բազեան Յ., Համառօտ ստորագրութիւն Հայկաձոր եւ Ոստան գաւառաց, «Սիօն», 1870, էջ 19: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 100:

1883 թ․

Տակավին 1883 թ. ամայի վանքի գլխավոր շինությունը` եկեղեցին, կանգուն էր. «Սոյն վանուց տաճարն անվնաս կը կենայ գեղեցիկ շինուածքով, առջևի սենեակներն կիսակործան, տաճարին կից սրբոց հանգստարանը փոքր մասամբ վնասուած է...»:

Միրախորեան Մ., Նկարագրական ուղեւորութիւն հայաբնակ գաւառս Արեւելեան Տաճկաստանի, մասն Ա, Կ.Պօլիս, 1884, էջ 166: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 101:

Ըստ ականատեսների վկայությունների` վանքի եկեղեցուն առընթեր գտնվում էր Սբ. Աբրահամի անշուք գերեզմանը, որը թեև ամայի ու աննշան, սակայն կանգուն էր մինչև 1900-ական թթ.:

Տէր Մկրտիչեան Ե., Գանձեր Վասպուրականի, հ. Ա, Պոսթոն, 1967, հ. Ա, էջ 2: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, հ. Ա, Հայոց Ձոր, Երևան, 2015, էջ 102:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2014 թ․

Սբ. Աբրահամ վանքատեղին

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գունավոր նեգատիվ
Տարեթիվ 2014 թ․

Սբ. Աբրահամ վանքատեղին