Հողեր :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՏԵՂԱՆՈՒՆՆԵՐ

4 Հուշարձան

ԼՂՀ (Երկիր) / Ֆիզուլի (Շրջան) / Հողեր (Գյուղ)

Տեղադրություն
1938 թ․

Մինչեւ 1938 թ. Հադրութի շրջանի կազմում գտնվող, բայց այնուհետեւ Ադրբեջանի Կորյագինի (1959-ից՝ Ֆիզուլու) շրջանին միացված Հողեր հայաբնակ գյուղը գտնվում է Իշխանագետի աջակողմում, Վնեսաբերդի հյուսիս-արեւելահայաց լեռնալանջին, ծովի մակերեւույթից 620-780 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 237:

Նկարագրություն
1890 թ․

Գյուղի առավել բարձրադիր մասը (780 մ) նրա հարավային ծայրին գտնվող Սբ. Աստվածածին եկեղեցու շուրջ տարածված գերեզմանատունն է։ Մոտավորապես 1890-ին գյուղ այցելած եւ բնակիչների տեղաբնիկության խնդրով հետաքրքրված Մակար եպիսկոպոս Բարխուտարյանցը նշել է, որ Հողերի «բնակիչք բնիկ»–ներ էին, իսկ ծխական եկեղեցու շենքն էլ գտնվում է թերաշեն վիճակում. «... եկեղեցին կիսատ...»։

Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 71։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 237:

Բնակչություն
1938 թ․

Հատկանշական է, նաեւ օրինաչափ, որ 1938 թվականից հետո, երբ գյուղը միացվեց թրքաբնակ Ֆիզուլու շրջանին, իսկույն եւեթ ծայր առավ հայերի արտագաղթը։ Արդեն 1980-ականներին Հողերում մնացել էին միայն 3-4 հայ ընտանիք, իսկ գաղթած հայերի թափուր բնակարանները զբաղեցրել էին դրսեկ թուրքերը։ 1986 թ. գրեթե ամբողջովին թրքաբնակ Հողերն ուներ 366 բնակիչ։

«Ադրբեջանի խորհդային հանրագիտարան» (ադրբեջաներեն) հ. X, Բաքու, 1987, էջ 259։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 237-238:

Պատմություն
1989 — 1992 թթ․

1989-ից ի վեր ադրբեջանական կողմը արդեն իսպառ հայաթափ Հողերը վեր էր ածել մերձակա հայաբնակ՝ Ջրակուս, Դուդուկչի, Դրախտիկ եւ այլ գյուղերին հարվածելու ռազմական հենակետի։ Այն վնասազերծվեց 1992 թ. մարտի 31-ին, երբ Արցախի ազատամարտիկները ազատագրեցին Հողերը։

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 238:

Բնակչություն
1988 թ․

Հողեր գյուղը մինչեւ 1988 թ. դեռեւս ուներ սակավաթիվ հայ բնակչություն։

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 237:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Ողեր

Հայ բնակիչների թիվը, ըստ աղբյուրների, հետեւյալ պատկերն է ներկայացնում.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1889		128	98	226		Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆ. 56, ց. 1 գ. 8583, թ. 42-43։ Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 237:
1897	65					Ա-Դօ, Հայ-թուրքական ընդհարումը Կովկասում (1905-1906 թ.), Երեւան, 1907, էջ 172։ Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 237:
1914				630		"Кавказский Календарь на 1915 г.", Тифлис, 1914, էջ 110։ Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 237:
1921	139	288	312	600		Карапетян М. М.,Этническая структура населения Нагорного Карабаха в 1921 г. Ереван, 1991, էջ 15: Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 237: