Աջվաջ :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՏԵՂԱՆՈՒՆՆԵՐ

9 Հուշարձան

Իրան (Երկիր) / Արևմտյան Ատրպատական (Նահանգ) / Սալմաստ (Գավառ) / Աջվաջ (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Սալմաստ քաղաքից 14,1 կմ հարավ-արևմուտք՝ ծովի մակերևույթից 1645-1660 մ բարձրությամբ հյուսիսահայաց թեք լեռնալանջին:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 106:

Պատմություն

Գյուղի տարածքում իրականացված հնագիտական պեղումները բացահայտել են նախամարդու բնակության հետքեր: Հայտնաբերվել են ժայռապատկերներ:

٢٥ ﺹ ,ﻯﻧﺎﺠﻧﺮﻫﺍ ﻯﻧﺎﻤﺣﺭ ﺩﺍﺩﺮﻬﻣ Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 106:

Արդեն 1870-ական թթ. քրդաբնակ Աջվաջը 1904 թ. գնում են մի խումբ հաֆթվանցիներ. «Սրանից 9 տարի առաջ Հաֆթւանի մի կարգ եռանդուն և գեղեցիկ յոյսերով տարւած երիտասարդներ այդ գիւղի 9/12-ական մասը գնեցին այդ գիւղի թուրք սեփականատիրոջից, որպէսզի նախ նոր սիստեմով գիւղատնտեսական փորձեր կատարէին և յետոյ մշակութիւն սկսէին, սակայն չարանենգ մատնութիւնը այլ և այլ վերագրումները անելով գիւղ գնող հայ երիտասարդների վերաբերմամբ վերջիններիս եռանդը դեռ սկզբնական շրջանում մեռցրեց: Ամբաստանել էին թէ՝ գիւղը գնած է, որպէսզի թէ այնտեղ բերդ շինելու և հայ կաչաղների ապաստարան դարձնելու նպատակով»: Երկար քաշքշուկներից հետո գյուղը ձևականորեն վաճառվում է ռուսահպատակ մի հայի՝ դրանով ավարտելով խնդիրը:

Պատրիկեան Վ., Ընթացիկ կեանքը, «Հորիզոն», 1913, N 182, 16 օգոստոսի, էջ 4: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 106:

Բնակչություն

Աջվաջի հայաթափման ժամանակի վերաբերյալ որոշակի տեղեկություններ հայտնի չեն, սակայն, ամենայն հավանականությամբ, այն տեղի է ունեցել 1870-ական թթ. սկզբներին, քանի որ գավառի հայաբնակ բոլոր գյուղերի բնակչության թվաքանակն արտացոլող 1875 թ. վիճակագրական տեղեկագրում գյուղանունը նշված չէր: Փաստորեն միակ վկայությունը 1860 թ.-ից է, որի համաձայն՝ բնակվում էր 7 տուն հայ` 56 շունչ (37-ը՝ ար., 19-ը՝ իգ.):

Մխիթարեանց Ա., Ցուցակ որքանութեան ազգի հայոց ի վիճակին Ատրպատականի ի Պարսկաստան, ըստ տանց նոցին, ըստ արական և իգական սեռից յիւրաքանչիւր գաւառս, «Համբաւաբեր Ռուսիոյ», 1862, N 30, 20 սեպտեմբերի, էջ 1: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 106:

Ուշագրավ է, որ իրենց ապրուստը թալանով ձեռք բերող քրդական ցեղերը 1906 թ. օգոստոսի 8-ին Միրզայի և Սմկոյի ղեկավարությամբ հարձակվում են արդեն վաղուց հայ բնակչություն չունեցող գյուղի վրա և թալանում հենց իրենց ցեղակիցներին. «...Աջիվաջ գիւղը, որ մի քանի տնից էր բաղկանում և, որոնք խաղաղ, երկրագործ քրդեր էին (բայց կողոպտող թշնամի ցեղին էին պատկանում)»:

Յովհ., Նամակ Պարսկաստանից, «Մշակ», 1906, N 187, 29 օգոստոսի, էջ 3: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 106:

Համանման դեպք է տեղի ունենում նաև 1908 թ. ապրիլին: Քրդերը «երկու անգամ էլ նաև Մահլամ և Աջվաջ գիւղերի վրայ են յարձակվում, բայց ձեռնունայն յետ են մղվում, որովհետև հարևան գիւղերից շուտով օգնութեան են հասնում»:

Ցոլակ, Վերջին դէպքերը Պարսկաստանում, «Մշակ», 1908, N 89, 26 ապրիլի, էջ 4: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 106:

Ի դեպ, 1913 թ. հրապարակված մի հաղորդագրություն էլ հաստատում է վերոնշյալը. «Այս գիւղը, որ մօտ 40 տարի առաջ հայաբնակ է եղել, այժմ ունի մօտ 30 տուն քուրդ բնակիչներ (ռայաթներ)...»: Գյուղի քրդաբնակ դառնալու հանգամանքն էլ իր հերթին հուշում է, որ հենց վերջիններիս ճնշումների հետևանքով էլ հայերը հեռացել են գյուղից:

Պատրիկեան Վ., Ընթացիկ կեանքը, «Հորիզոն», 1913, N 182, 16 օգոստոսի, էջ 4: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 106, 108:

Նույն թվականի (1913 թ.) մեկ այլ հաղորդագրությունից պարզվում է, որ գյուղը մեծահամբավ Դերիկի վանքի հետ միասին բռնագրավել էր քրդական ավդոյի ցեղախումբը. «...որպէս բռնութեան ակտ, չենք կարող չյիշատակել Դերիկի ս. Աստւածածին վանքի և Աջւաջ գիւղի (որի տէրը հայերն են) աւդօիների կողմից բռնագրաւումը, որի մասին ուր որ անկէ թէև բողոքներ տրւել են, սակայն ցարդ ապարդիւն»:

Պատրիկեան Վ., Անցնող տարին Սալմաստում, «Հորիզոն», 1913, N 293, 29 դեկտեմբերի, էջ 5: Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 108:

2017 թ. Աջվաջը 90 տնով զուտ քրդաբնակ գյուղ էր:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 106:

Այլ անվանումներ

Վկայվել է նաև Աճվաճ, Աջիվաջ անվանաձևերով:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Սալմաստ, հ. Բ, Երևան, 2017, էջ 106:

Ուղղությունը ⇗ Հյուսիս-արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Տարեթիվ 2011 թ․

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Աջիվաջ
Աճվաճ