Վերիշեն :: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՏԵՂԱՆՈՒՆՆԵՐ

26 Հուշարձան

ԼՂՀ (Երկիր) / Շահումյան (Շրջան) / Վերիշեն (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոն Շահումյան (Ներքիշեն) ավանից 5,4 կմ հարավ-արևմուտք՝ Սևջուր գետի զույգ ափերին՝ ծովի մակերևույթից 1075-1245 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 187:

Այլ անվանումներ

Այլազգիները (թուրք-թաթարները) գյուղն անվանում էին Աղջաքենդ, որն էլ համանուն ներքին բնակավայրից զանազանելու համար մասնավորեցնում էին Յուխարի (Վերին) տարբերակով՝ Յուխարի Աղջաքենդ: Վերջինս ընդունվել և պաշտոնապես շրջանառվել է սկզբունքորեն բուն հայկական բնակավայրերի օտար անվանումներին նախապատվությունը տված ինչպես ցարական, այնպես էլ խորհրդային իշխանությունների կողմից:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 187:

Վարչական կարգավիճակ

1922-1923 թթ. Վերիշենը Շահումյանի շրջանի վարչական կենտրոնն էր: 1973 թ. մարտի 15-ին ստացել է քաղաքատիպ ավանի կարգավիճակ:

Ղահրամանյան Կ., Օջախի գիրք. նշխարներ, հ. Ա, Երևան, 2002, էջ 21:
Азербайджанская ССР, Административно-территориальное деление, Баку, 1979, с. 12.
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 187:

Պատմություն

Գյուղի հարավային եզրին պահպանված գերեզմանոցը, այնտեղ գտնվող ԺԳ դարի խաչքարը, պաշտամունքային ավելի հին կառույցի տեղում ԺԸ դարում վերակառուցված Սբ. Աստվածածին եկեղեցին, նրա որմերում ագուցված ԺԷ դարի խաչքարերը, ինչպես նաև գյուղամերձ տարաբնույթ հուշարձանները փաստում են, որ Վերիշենը եղել է գավառի հին բնակավայրերից մեկը:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 187-188:

ԺԹ դարի վերջին գյուղում բնակվում էր Մելիք Շահնազարյանց-Շահփուրյանց տոհմի ներկայացուցիչներից Բեգլար բեկը, որի մոտ պահվում էր իրենց տոհմի պատմության վերաբերյալ երեք վավերագիր:

Վավերագրերը տե՛ս Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 248-249:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 188:

Ի դարի սկզբին հայ-թաթարական ընդհարումների (1905-1907 թթ.) ալիքը ցավալիորեն ներառում է նաև Վերիշենը: Այստեղ առաջին զոհերից մեկն էր 1905 թ. հոկտեմբերի 7-ին սպանված վերիշենցի Սիմոնը:

«Մշակ», 1905, N 209, 13 հոկտեմբերի, էջ 1:
Տե՛ս նաև Ա-Դօ, Հայ-թուրքական ընդհարումը Կովկասում (1905-1906 թթ.), Երևան, 1907, էջ 328:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 188:

Լարվածության և ահագնացող վտանգի այդ պայմաններում 1906 թ. հունիսի 5-ին գյուղի ինքնապաշտպանությունը կազմակերպելու համար գումարվում է ժողով, և 88 վերիշենցիների ստորագրություններով կազմվում հետևյալ գրությունը. «Մենք՝ ի ներքոյ ստորագրեալք Վերին Շէնու ժողովրդականքս, ժողովեցինք մեր գիւղական ժողովատեղն ներկայութեամբ մեր Աղջաքենտու տանուտէրի օգնական Սարգիս Մակարեանի՝ խորհելու ինքնապաշտպանութեան համար: Որովհետեւ ամբողջ Գանձակու գաւառի հարաւային մասի եւ Ջիւանշիրու ամբողջ գաւառի բոլոր թուրք ազգաբնակչութիւնը իրանց քոչերը կենտրոնացրել են «Կեփաս» անուանեալ եայլաղում. սորանք համարեայ շրջապատած են Վերին Շէն գիւղը, այսու համար որոշեցինք՝ ընտրել 2 պատգամաւոր՝ դիմելու Գանձակու Հայոց փոխանորդին ու Այգեստանի Հ. Յ. Դաշնակցութեան կազմակերպութիւն, նոյնիսկ տեղոյն բիւրօյին օգնութիւն հայցելու՝ թէ հայ զինւորներ թւով ամենասակաւ 40 հոգի, թէ զէնքի, թէ ռազմամթերքի ու թէ փոխառութիւն անելու: Վերոյ գրեալ պահանջների համար ընտրեցինք երկու լիազորներ, որոնք են մեր ծխատեր Խորեն քահանայ Տեր-Մարտիրոսեանցին, պ. Գրիգոր Յակովբեանցին, որոնց տրւում է լիակատար իրաւունք մեր ժողովուրդի կողմից վերոյ գրեալ պահանջները իրագործել, ինչպէս իրանց ցանկութիւնն է, մենք՝ բոլոր ժողովուրդս, պարտաւոր ենք կատարել»:

Ղահրամանյան Կ., Հյուսիսային Արցախ. գոյության պայքար, գիրք Բ, Երևան, 1993, էջ 21:
Տե՛ս նաև Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 5, գ. 26, թ. 107:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 188:

Ազգամիջյան կրքերի շիկացած ժամանակներում ռուսական իշխանություններն էլ իրենց բաժին տմարդի վերաբերմունքն են ցույց տալիս: Մասնավորապես 1906 թ. օգոստոսի վերջերին «...մեզ մօտ եկան III մասի պրիստաւ Բուկօվսկին իր ստրաժնիկներով և մի սպայ 50 կօզակով: Գիւղը մտնելուն պէս պահանջեցին գարի, դարման, խոտ, 1 հատ կով, հեշտաեռներ, անկողիններ բոլոր կօզակների համար, իւղ, բրինձ, կարտօֆիլ, շաքար, թէյ ևլն ևլն: Մի կերպ գիւղացիք բաւարարութիւն տւին դրանց այդ «արդարացի» պահանջին: Գիւղացիք 40 ր. մի լաւ կով առան, տւին կօզակներին, մորթեցին, դժբախտաբար միսը մի քիչ պինդ է դուրս գալիս, դրա համար սաստիկ ծեծեցին մեր տանուտէրի օգնական Սարգիս Ասկարեանին, թէ «անպիտան, ինչո՞ւ համար ես պառաւ կով տւել, որ միսը այդպէս պինդ լինի, գնա այս րոպէիս ոչխարներ բեր մեզ համար»: Փառաւոր կերպով ճաշելուց յետոյ պահանջեցին 250 ր. ...Բալաբէգ Սափիքիւրդսկու օգտին, իբր թէ նրա 12 հատ տաւարի կէսը տարել են վերի-շինացիք, իսկ կէսը՝ խարխափութցիք, որոնցից արդէն առել են 250 ր.: Երբ որ խնդրեցին պրիստաւ Բուկօվսկուն ցոյց տալ այն թղթերը, որով պահանջում են այդ փողն, ստացւեց հետևեալ պատասխանը. «Գեներալ նահանգապետ Ալֆտանի կարգադրութիւնն է, որ պէտք է վճարէք. ինչ գործ ունէք թղթի հետ. առանց խօսելու պէտք է ներկայացնէք փողը»: Այդպէս էլ եղաւ. առանց խօսելու վճարեցինք 250 ր.: Մեզ հասած միւս վնասները հասնում են նոյնքան գումար: Գիւղացիներին տւած ծեծն էլ մի ձրի հաւելւած էր»:

Նոր., թղթակցություն, «Զանգ», 1906, N 21, 6 սեպտեմբերի, էջ 3:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 188:

Ցավոք, ի տարբերություն 1905-1907 թթ. բավականաչափ հաջող դիմակայության, արդեն 1920 թ. մարտ-ապրիլ ամիսների ընթացքում գյուղն ամբողջությամբ ավերվում է: Բացի մի քանի զոհերից (թուրքերը եկեղեցում այրում են վերիշենցի Սուղի Միրաբյանին մի քանի համագյուղացիների հետ միասին)՝ բնակիչների մեծ մասը փախուստով ազատվում է վերահաս սպանդից:

Զարգարյան Կ., Իմ հարազատները՝ մի նկարում, «Մռավի ղողանջներ», 2017, N 4, ապրիլ, էջ 3:
Нагорный Карабах в 1918-1923 гг., с. 436
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 188:

Խորհրդային մի քանի տասնամյակների խաղաղ գոյընթացին հաջորդած Արցախյան ազատամարտի տարիներին, ի թիվս Շահումյանի շրջանի մնացյալ բոլոր բնակավայրերի, ծանրագույն փորձության է ենթարկվում նաև Վերիշենը: Բնօրրանում հարատևելու գերլարված ճիգերն այստեղ ևս ի վերջո մնում են անհետևանք և ապարդյուն, քանի որ 1992 թ. հունիսի 13-ին ընդհանուր անկման պայմաններում զուտ հայաբնակ Վերիշեն ավանը ևս հայաթափ է լինում:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 188:

Բնակչություն

Վերիշենը հնուց ի վեր գավառի ամենից ընդարձակ ու մարդաշատ բնակավայրն էր: Այն բնակչության թվով, հատկապես սկսած ԺԹ դարից, միշտ գերազանցել է թե՛ Գյուլիստանին, թե՛ մահալության կենտրոն Ղարաչինարին և թե՛ նույնիսկ Շահումյանի շրջանի վարչական կենտրոն Շահումյան ավանին (Ներքիշեն):

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 188:

Համաձայն շնչագրական առաջին տեղեկագրերից մեկի՝ 1831-1832 թթ. Վերիշենի բնակիչներն էին 60-ամյա Հովսեփ Օհանյան Հախյանցը, կինը` 51-ամյա Խաթան, որդիները` 22-ամյա Խաչատուրը, 17-ամյա Առաքելը, 10-ամյա դուստրը` Նազլուն, Խաչատուրի կինը` Ջավահիրը, և դուստրը` 1-ամյա Մարիամը; Սիմեոն Ղաշխայանի այրին` 77-ամյա Սոնան, որդին` 50-ամյա Մովսեսը, կինը` 39-ամյա Ջավահիրը, որդին` 1-ամյա Արզումանը, դուստրերը` 12-ամյա Հերիքնազը, 10-ամյա Փարուշանը, 8-ամյա Սիրունանը, 6-ամյա Նախշունը, 3-ամյա Հեղնարը; 35-ամյա Ապրես Սարգսյան Խաչատուրյանցը, կինը` 29-ամյա Մեղրին, որդիները` 8-ամյա Մկրտիչը, 4-ամյա Սարգիսը, Ապրեսի եղբայրը` 20-ամյա Ավագը, կինը` 17-ամյա Թագուհին; 51-ամյա Հակոբ Սարգսյան Գյուգդանյանցը, կինը` 42-ամյա Ջավահիրը, 14-ամյա որդին` Պետրոսը, 5-ամյա դուստրը` Խանումը; 60-ամյա Մարտիրոս Այդինյան Գրիգորյանցը, կինը` 44-ամյա Խաթունը, 13-ամյա որդին` Արզումանը, 8-ամյա դուստրը` Եղիսաբեթը; 40-ամյա Գալուստ Առաքելյան Ղազարյանցը, կինը` Անան, որդիները` 15-ամյա Ավանեսը, 10-ամյա Առաքելը, 8-ամյա դուստրը` Հերիքնազը; 45-ամյա Ոսկան Դոփանյան Սահակյանցը, կինը` 40-ամյա Անան, որդիները` 21-ամյա Սոսին, 17-ամյա Գիորգին, Սոսիի կինը` 15-ամյա Հուրիփաշան; 68-ամյա Եղիա Հարությունյան Բաղդասարյանցը, որդին` 39-ամյա Ավագը, կինը` 29-ամյա Ջավահիրը, որդիները` 5-ամյա Պետրոսը, 3-ամյա Պողոսը; 52-ամյա Ավետիս Խաչատուրյան Ավանեսյանցը, կինը` Նազլուխանը, զավակները` 10-ամյա Ավանեսը, 8-ամյա Մկրտիչը, 4-ամյա դուստրը` Խաթունը; 32-ամյա Ահարոն Բաբայան Ազարյանցը, կինը` 25-ամյա Մարիամը, 4-ամյա դուստրը` Սոլթին, Ահարոնի եղբայրը` 20-ամյա Օհանը, կինը` 17-ամյա Անթառամը; 35-ամյա Հակոբ Հարությունյան Սաղաթելյանցը, կինը` 21-ամյա Մարիամը, 4-ամյա որդին` Միքայելը; Հարություն Օհանյանի այրին` 80-ամյա Մարինոսը, որդիները` 54-ամյա Զաքարը, 45-ամյա Ավագը, 40-ամյա Սամուելը, Ավագի կինը` 35-ամյա Նազլուն, Սամուելի կինը` 30-ամյա Նանիկը, նրանց որդին` 5-ամյա Մովսեսը, և 7-ամյա դուստրը` Եղսամանը, Մարինոսի թոռները` 28-ամյա Եսայի Օհանյանը, 22-ամյա Հակոբը, Եսայու կինը` 26-ամյա Մարիամը, որդին` 2-ամյա Դանիելը; 35-ամյա Գևորգ Մովսեսյան Չիչյանցը, կինը` 31-ամյա Գյուլին; 44-ամյա Սարգիս Խաչատուրյան Թամրազյանցը, կինը` 32-ամյա Մեղրին, 6-ամյա որդին` Թամրազը; 15-ամյա Հակոբ Աբրահամյան Հակոբյանցը; 55-ամյա Դանիել Բաբայան Ավագյանցը, կինը` 50-ամյա Ջավահիրը, որդիները` 27-ամյա Բաբան, 25-ամյա Ռուշանը, Բաբայի կինը` 24-ամյա Անան, 5-ամյա որդին` Ղուլին, Ռուշանի կինը` 22-ամյա Սոնան, 1-ամյա որդին` Աբրահամը, 3-ամյա Անան, Դանիելի եղբայրը` 40-ամյա Մովսեսը, կինը` 34-ամյա Հնազանդը, 6-ամյա դուստրը` Խաթան:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 93, ց. 1, գ. 50, թ. 397 շրջ.-401:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 188-189:

Վերիշենցի հայերը բնիկներ էին: Գյուղաբնակների թվում 1874 թ. հիշվում են մելիքական ծագմամբ կալվածատերեր 52-ամյա Բեգլար բեկ Ռուստամ-Բեկյան Մելիք-Շահնազար Շաֆերյանցը (որդիներն էին Բալաս, Սարգիս, Ջավադ և Նազար բեկերը), ազգականներն էին Ասլան բեկի որդիները՝ Միրզան, Բալաբեկը, Պավլեն և Ջումշուդը:

Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 246:
Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 93, ց. 1, գ. 384, թ. 109:
Տե՛ս նաև Ղահրամանյան Կ., Օջախի գիրք. հողը կանչում է, հ. Բ, Երևան, 2005, էջ 86:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 189:

1880-ական թվականներին գյուղում հայտնվում են նաև թուրքեր, որոնք 1886 թ. կազմում էին 8 տուն` 13 (9-ը՝ ար., 4-ը՝ իգ.) շունչ:

Լալայան Ե., Գանձակի գավառը, Երկեր, հ. 2, էջ 303:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 189:

Հայտնի է, որ 1915 թ. Վերիշենում էր հաստատվել Մեծ եղեռնից փրկված վանեցի և էրզրումցի մի քանի ընտանիք (Մարտիրոս, Գևորգ, Մրիջո, Մարո, Մաշո, Գարո, քառա Մոսես և այլք):

Նաբաթյան Բ., Մեկ նամակի հետքերով, «Մռավի ղողանջներ», 2017, N 4, ապրիլ, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 189:

1920 թ. դրությամբ Վերիշենում էին բնակվում Մեծ եղեռնը վերապրած 53 տուն (149 շունչ) հայ գաղթականներ, որոնցից 11 տունը Կարկառ գավառի Ծկոր, 5-ը՝ Հայոց ձորի Հիրճ, 7-ը՝ Կարճկանի Գոմս, 4-ը՝ Արճեշի Զիվագյահ, 2-ականը՝ Թիմարի Մարմետ, Հայոց ձորի Անգղ և Քերծ, Մոկսի, Բերկրիի Պստիկգեղ և Բուլանղի Լաթար գյուղերից էին, 1-ական էլ՝ այլ վայրերից:

Թէրլէմեզեան Ե., Վիճակացոյց Գանձակի շրջանի տաճկահայ գաղթականութեան, «Հայաստանի ձայն», 1920, N 11, 6 փետր., էջ 2; «Հայաստանի ձայն», 1920, N 9, 1 փետրուարի, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 189:

Ի դեպ, անդրադառնալով գաղթականների վիճակին, նշվել է, որ «Նիւթական չափազանց ծանր կացութիւն ունին, հիւանդներու թիւը 50-ի կը հասնէր, երկու շաբաթուայ մէջ ունեցած էին 8 մահեր: Տեղացիքն ալ առհասարակ շատ խիստ վերաբերմունք ունեցած են դէպի գաղթականներ»:

Թէրլէմեզեան Ե., Վիճակացոյց Գանձակի շրջանի տաճկահայ գաղթականութեան, «Հայաստանի ձայն», 1920, N 9, 1 փետրուարի, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 189:

Ըստ Սիրանուշ Մարտիրոսի Գզիրյանի՝ Վերիշենում էին հաստատվել Մեծ եղեռնը վերապրած հայրն ու մայրը (Վանի Գոմս գյուղից), Հովհաննիսյան Ամիրջանն ու կինը՝ Նուբարը, Հովհաննեսը և Եղիշ Դավթյանը:

Ղահրամանյան Կ., Օջախի գիրք. հողը կանչում է, հ. Բ, Երևան, 2005, էջ 374-375:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 189:

Վերիշենցիների մեջ կային խոյեցիներ (Տեր-Մարտիրոսյանները), սալմաստեցիներ (Ղազարյանները` Չիրթունք), վանեցիներ (մոտ 10 ընտանիք), հայաստանցիներ, բայանլվեցիներ:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 1159, ց. 10, գ. 65, թ. 16:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 189:

Արցախյան ազատամարտի տարիներին շրջանի այլ բնակավայրերի նման Վերիշենը նույնպես կրում է մարդկային կորուստներ ինչպես խաղաղ բնակչության (60 հոգի), այնպես էլ հայրենի օջախների պաշտպանության և ազատության համար զենքի դիմած ազատամարտիկների (23 հոգի) թվում:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 190:

Ահա վերիշենցի զոհերի կամ անհետ կորածների անունները` Ասյա Համբարձումի Սաքունց (Գյուլումյան). զոհվել է 1990 թ. հունվարի 13-ին սրտի պայթյունից, Կարմեն Ավագի Սիմոնյան (1991 թ. օգոստոսին՝ բակում խաղալիս դիպուկահարի կրակոցից), Գրիգոր Գարեգինի Հակոբյան (1991 թ. ամռանը՝ արկի պայթյունից), Սիրանուշ Ապրեսի Հակոբյան (1991 թ. ամռանը՝ ռմբակոծությունից), Գասպար Ասրիի Մարտիրոսյան, Զոյա Արշակի Մարտիրոսյան, Վարդան Արտաշի Սաղաթելյան և Պերճ Արմենակի Սուղյան (1992 թ. մարտի 3-ին՝ խփված ուղղաթիռի մեջ), Մովսես Հովհաննեսի և Էլվիրա Գրիգորի Շախյան ամուսիններ (1992 թ. հունիսի 3-ին՝ տանը գրադի պայթյունից), Վարդանուշ Ավագիմյան՝ ծագումով Գետաշենից, Նուշի Բադալյան, Ցոլակ Գերասիմի Բաբաքյոխյան, Ասլան Վերդիի Բաշրաթյան, Վարդան Նապոլեոնի Բաշրաթյան (մնացել է պապի պատճառով), Անուշ (Նուշի) Հայկազի Բաղյան, որսորդ Մինաս Սուղիի Կզրիսաքունց, Մարգուշ Հարությունի Կզրիսաքունց, Աղամիր Գալուստի Հախունց, Իսկուհի Աբգարի Ղազարյան, Ալեքսան Սերոբի Մարյանյան, Ազատ Վարդանի Շախյան, Ծաղիկ Հակոբի Շախյան, Տիգրան Հարությունի Շախյան, 23-ամյա Վարուժան Հրաչիկի Շելունց, Ռաֆայել Սուղիի Ջանունց, Սապետ Վերդիի Ջլավյան, Երվանդ Իսակի Սիմոնյան, Բորիկ Սամսոնի Սաղաթելյան, Գրիշա Բաղիի Սաղաթելյան, Անիչկա Աբրահամի Սաքունց, Մինաս Սերգիի Սամվելյան, Սաթենիկ Հակոբի Սուղյան, մայր և դուստր Դուխանիկ (հայպարիսցի) և Սոնիկ Վերդյաններ, Բախշի Ապրեսի Քյոխյան, Նունիկ Քյոխյան, Իսակ Քյոխյան (մնացել են գյուղում), Բորիկ Սուղիի Մարյանյան, Բագրատ Մարտիրոսյան, Շահնազար Շահնազարյան, Վալոդ Ցականի Քյոխյան (մնացել են նահանջի ճանապարհին), Նուբար Շելունց (նահանջի ճանապարհին՝ տրակտորի կցասայլի մեջ, Նապատում), Զինավոր Արշակի Ավագիմյան, Գերասիմ Վաղարշի Ավագիմյան, Մարուս Ավագիմյան, գաղթուտցի Մարուսյա Մարտիրոսյան, Իսրայել Սերգեյի Շելունց, Անահիտ Վազիի Շելունց և Մարալ Ավագի Ջանունց (գաղթի ճանապարհին), Շարմաղ Փաշայի Շախյան (նահանջի ճանապարհին՝ Գյուլիստանում), Զիլփի Գրիգորյան, Սիրուհի Մակիի Սաղաթելյան և Զիլփի Ասլանի Գզիրյան (գաղթի ճանապարհին՝ Նապատում), Կևի Աղաջանյան (Նապատում, ամփոփվել է Ստեփանակերտում), Ջհանգիր Բադալի Աղաջանյան (մնացել է Գյուլիստանում), Սամսոն Սեփիի Սաքունց (մնացել է նահանջի ճանապարհին՝ Հաթերքի մոտ), Ռոզա Հարությունի Հախունց (մնացել է Երից մանկանց վանքի մոտ):

Ղահրամանյան Կ., Օջախի գիրք. հողը կանչում է, հ. Բ, Երևան, 2005, էջ 688-690:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 190-191:

Ազատամարտիկներ. Ռուբեն Ավագի Պետունց (զոհվել է 1991 թ. հունիսի 6-ին Բուզլուխում. դիակը գյուղ են բերել հորեղբոր տղաները՝ Սլավիկն ու Ապրեսը), Սերյոժա Լևոնի Սաղաթելյան (1991 թ. հունիսի 6-ին՝ Մանաշիդում), ՀՀ-ից կամավորականներ Ջիվան Աբրահամյան, Նիկոլայ Հայրապետյան, Անդրանիկ Պետրոսյան և Վարդան Տերտերյան (1991 թ. հուլիսին), 19-ամյա Մհեր Լևոնի Շախյան (1991 թ. սեպտեմբերին՝ Շամփրապտուկը գրավելիս ընկերոջը՝ Սամվելին փրկելու ժամանակ), Արշակ Ասրիի Մարտիրոսյան (1992 թ. փետրվարի 17-ին՝ Մանաշիդում), Հայկ Ջամիլի Շելունց (1992 թ. փետրվարի 18-ին՝ Մանաշիդն ազատագրելիս), 28-ամյա Ժիրայր Ռուբենի Գյուլումյան (1992 թ. մարտի 16-ին՝ Մանաշիդում), 19-ամյա Արտակ Արշակի Հախունց (1992 թ. մայիսի 1-ին՝ Ղունանատակի բարձունքը գրավելիս), Դավիթ Հրանտի Հովհաննիսյան (անհետ կորել է 1992 թ. հունիսի 13-ին), Համազասպ Լևոնի Նահապետյան և 23-ամյա Արեգ Էդիկի Սուղյան (1992 թ. հունիսի 13-ին՝ Մանաշիդում), ՀՀ-ից վերադարձած Յաշա Ռուբենի Շելունց (1992 թ. հունիսի 29-ին՝ Մարտակերտում), Կամո Սեդրակի Աղաջանյան (1992 թ.՝ անկումից հետո), կիրովոգրադաբնակ Սերգեյ Եգորի Հակոբյան (1992 թ. նոյեմբերի 20-ին՝ Մարտակերտի շրջանում. հայրը գետաշենցի էր, մայրը՝ էրքեջցի), պարտիզանական ջոկատի բժիշկ, կալինինոյեցի Արտակ Խաչատրյան (3 տարի աշխատել է Վերիշենում), Պողոս Երվանդի Սիմոնյան (1993 թ. ապրիլի 17-ին՝ խփված ուղղաթիռի մեջ), Սևան Նահապետի Նահապետյան (1993 թ. հուլիսի 11-ին՝ Թալիշի մոտ), վերիշենցի, Բաքվից փախստական, հետախույզ Վալերի Ռազմիկի Ջլավյան (1994 թ. փետրվարի 18-ին՝ Տոնաշենն ազատագրելիս), Հայկ Մովսեսի Վերդյան (1993 թ. մարտի 27-ին՝ Տոնաշենն ազատագրելիս), հրազդանաբնակ 20-ամյա վերիշենցի Կարեն Վալերիկի Հակոբյան (1994 թ. ապրիլին` Հորադիզի շրջանում):

Ղահրամանյան Կ., Օջախի գիրք. հողը կանչում է, հ. Բ, Երևան, 2005, էջ 690-692:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 191, 194:

Վերիշենցի ազատամարտիկներից Հայկ Ջամիլի Շելունցը (14.01.1958, Վերիշեն-18.02.1992, Մանաշիդ) խիզախության համար ստացել էր Վերիշենի արծիվ մականունը: 1978 թ.-ից աշխատել է Շահումյանի շրջանի ՆԳ բաժնում միլիցիայի ավագ սերժանտի կոչումով: 1989 թ.-ից մարտնչել է Շահումյանի ինքնապաշտպանական ջոկատում: Զոհվել է 1992 թ. փետրվարի 18-ին Մանաշիդ գյուղի կռիվների ժամանակ: Արժանացել է «Մարտական խաչ» 2-րդ աստիճանի շքանշանի և «Արիության համար» մեդալի:

Շելունց Հայկ Ջամիլի, Թղթակցություն, «Մռավի ղողանջներ», 2017, N 7, սեպտեմբեր, էջ 4:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 194:

Վերիշեն ավանի տնատերերի ցանկը (կազմող՝ Զորիկ Վերդյան).

1 Միխայել Գյուլումյան
2 Հրաչիկ Գզիրյան
3 Գրիգոր Հախունց
4 Ջվանշիր Սվենյան
5 Սուրեն Գյուլումյան
6 Շուրա Գյուլումյան
7 Լյովա Գյուլումյան
8 Զորիկ Շախյան
9 Վալոդ Շախյան
10 Եգոր Շախյան
11 Տիգրան Գյուլումյան
12 Արտավազդ Ազարյան
13 Մարտուն Ազարյան
14 Հրանտիկ Ազարյան
15 Հրանտիկ Հանեսի Գյուլումյան
16 Վալոդ Գյուլումյան
17 Ալբերտ Ջանունց
18 Ստյոպա Մարկոսով
19 Ռաֆիկ Գյուլումյան
20 Նովիկ (Արմո) Գյուլումյան
21 Վալոդ Ազարյան
22 Սանասար Գզիրյան
23 Միխայել Գզիրյան
24 Ժորա Գզիրյան
25 Սուրեն Գզիրյան
26 Սերգեյ Գզիրյան
27 Աշոտ Ջանունց
28 Ազատ Ջանունց
29 Ռուբեն Սաքունց
30 Կարմեն Սաքունց
31 Վալոդ Շելունց
32 Ամիրխան Շելունց
33 Էդիկ Շելունց
34 Մուրադ Շելունց
35 Մովսես Շելունց
36 Զարմիկ Զարգարյան
37 Հրաչիկ Շելունց
38 Հայկազ Շելունց
39 Բորիկ Շելունց
40 Արարատ (Սարի) Շելունց
41 Գրիշա Գյուլումյան
42 Մարո Շախյան
43 Յուրիկ Հախունց
44 Հրանտիկ Թևոսի Գյուլումյան
45 Իսլամ Ազարյան
46 Էդիկ Ազարյան
47 Արկադյա Հախունց
48 Գուրգեն Մարտիրոսյան
49 Միշիկ Հակոբյան
50 Սաշիկ Սուղյան
51 Մինաս Քյոխյան
52 Սողոմոն Քյոխյան
53 Ռուբեն Քյոխյան
54 Եղիշ Քյոխյան
55 Մկրտում Սաքունց
56 Հրանտիկ Գզիրյան
57 Ռազմիկ Շելունց
58 Հրանտիկ Շելունց
59 Իսրայել Շելունց
60 Էդիկ Շելունց
61 Մանվել Շելունց
62 Ռուբեն Շելունց
63 Մուսա Ջանունց
64 Գարո Ջանունց
65 Վալոդ Ջանունց
66 Միշիկ Ջանունց
67 Իշխան Ջանունց
68 Ասկյար Գզիրյան
69 Վալոդ Գզիրյան
70 Շամիր Ջանունց
71 Բորիկ Ջանունց
72 Բախշի Սաքունց
73 Տոլիկ Սաղաթելյան
74 Ջամիլ Շելունց
75 Շալո Շելունց
76 Սուրեն Շելունց
77 Ռազմիկ Գյուլումյան
78 Սլավիկ («Սիբիրյակ») Ջանունց
79 Ներսես Ջանունց
80 Հրաչիկ Ջանունց
81 Հրանտիկ Ջանունց
82 Սամսոն Բուդունց (Սամվելյան)
83 Եղիշ Դալլաքանց (Ղազարյան)
84 Արսեն Դալլաքանց
85 Սերոժ Դալունց (Թամրազյան)
86 Հակոբ Դալունց
87 Ռազմիկ Դալունց
88 Յուրիկ Դալունց
89 Միրզա Ասլանանցի (Բաբաքյոխյան) և տղաների տները
90 Գուրգեն Սիմոնի Սուղյան
91 Գարո Սիմոնի Սուղյան
92 Երվանդ Ղազարյան
93 Արշակ Սաքունց (Քերծի Արշակ)
94 Շաշլո Չանգլունց
95 Խաչի Չանգլունց
96 Քարամ Չանգլունց
97 Իսակ Չանգլունց
98 Սիմոն Չանգլունց
99 Մայիս
100 Զինավոր
101 Կոլի
102 Ռուբեն Վերդյան
103 Անդրանիկ
104 Տեփի
105 Կափի
106 Վաղաշ
107 Բախշի (Յաղալ) Սաքունց
108 Քամալ Չանգլունց
109 Հայկազ Չանգլունց
110 Վալոդ Նահապետյան
111 Այնա Մինասյան
112 Սիմոն Մինասյան
113 Հակոբ Քյոխյան
114 Արմենակ Քյոխյան
115 Աղաջան (Ղաջի) Նահապետյան
116 Զավեն Աղաջանի Նահապետյան
117 Յաշա Աղաջանի Նահապետյան
118 Սևան Նահապետյան
119 Մուշեղ (Նատո) Քյոխյան
120 Ցակի Քյոխյան
121 Աթա Քյոխյան
122 Իշխան Քյոխյան
123 Յաշա Իշխանի Քյոխյան
124 Նիկալ (Աշաղալ) Գյուլումյան
125 Իշխան (Վալոդ) Շախյան
126 Մակի
127 Սարգիս
128 Աշոտ Սաքունց
129 Մեժլում (Սարո) Աղաջանյան
130 Սահակ Աղաջանյան
131 Իսակ Ղազարյան
132 Ցական (Քուլուշ) Ղազարյան
133 Արեստ Բաբաքյոխյան
134 Սլավիկ (Զորիկ) Սուղյան
135 Ռազմիկ Ազարյան
136 Ասլան Մարտիրոսյան
137 Սանասար Բաբաքյոխյան
138 Զորիկ Գզիրյան
139 Սամվել Սամվելյան
140 Գարաս Եսայան
141 Ռազմիկ Մարյանյան
142 Բորիկ (Կակլա) Մարյանյան
143 Յուրիկ Աղամիրյան
144 Աղամիր Խալիլանց
145 Գրիշա Խալիլանց
146 Ազատ
147 Զավեն
148 Տեփի (Զավիկ)
149 Սայի (Տիգրան)
150 Գուրգեն
151 Սևիկ
152 Գարա
153 Գարի
154 Արշավիր
155 Հմայակ (Կիմիկ)
156 Ռազմիկ
157 Արմենակ (Պերճիկ) Հմայակ
158 Վալոդ Քյոխյան
159 Սերոբ Նահապետի Մարյանյան
160 Սաքի Սերոբի Մարյանյան
161 Գրիշա (Սաշիկ) Սերոբի Մարյանյան
162 Արամ Սերոբի Մարյանյան
163 Ալեքսան Սերոբի Մարյանյան
164 Թանգի Մարյանյան
165 Ջումի Մարյանյան
166 Մինաս Մարյանյան
167 Ազատ Չանգլունց (Սիմոնյան)
168 Մուշեղ Չանգլունց
169 Մինաս Մարյանյան (այդտեղ է եղել նաև Մաքան Բաբաքյոխյանի տունը)
170 Աբրահամ (Տուրք) Մարյանյան
171 Սոլոմոն (Մուխի)
172 Քյուքանի տղա Մեժլում
173 Քյուքան
174 Չատուրի և տղայի տները
175 Աղաջան (Կաչան) Մարյանյան
176 Աղվան Աղաջանի Մարյանյան
177 Հրանտիկ (Անտի) Քյոխյան
178 Աշոտ Ամիրի Մարյանյան
179 Սաշա Ամիրի Մարյանյան
180 Զարմիկ Մարյանյան
181 Կառլեն Վանունց
182 Էռնեստ Վանունց
183 Սուրիկ Վանունց
184 Զարմիկ Վանունց
185 Խաչի Մարտիրոսյան (Քաչալ Խաչի)
186 Ագրիշ Մարտիրոսյան
187 Հակոբ (Բորիկ) Բաբաքյոխյան
188 Ասկյար Բաբաքյոխյան
189 Զավիկ Բաբաքյոխյան
190 Շուրա Բաբաքյոխյան
191 Յուրա Բաբաքյոխյան
192 Սարգիս Բաբաքյոխյան
193 Սպարտակ Բաբաքյոխյան
194 Կառլեն Բաբաքյոխյան
195 Համիկ Մարտիրոսյան
196 Բագրատ Մարտիրոսյան
197 Ավագիմ Մարտիրոսյան
198 Ժորժ Մայրանյան
199 Միշա Շախյան
200 Լեմզար Ծիպունց (Ջլավյան)
201 Մովսես Շախյան
202 Ազատ Ալեքսանի
203 Ալեքսան (Ջահիդ)
204 Մովսես Ազարյան
205 Լևոն Ավագիմյան (Պատվականանց)
206 Գրիգոր
207 Արշակ
208 Վաղաշ (Գասի, Վալոդ, Գառնիկ)
209 Զինավոր
210 Զինի
211 Ռաֆիկ (Ափո)
212 Գերո Սայունց (Եսայան)
213 Մանվել Սայունց
214 Հրանտ (Սեիդին Սարգիս) Սայունց
215 Արմենակ (Թաքին Ռանտո) Սայունց
216 Թյունի Ջլավանցի տղաների տները
217 Մովսես
218 Արտուշ
219 Մեժլում
220 Բորիկ (Բալաղեն) Աղաջանանց
221 Գուրգեն (Ապրես) Բաբաքյոխյան
222 Ջումի Գյուլումյան
223 Գրիգոր (Ղարիբ) Ապրեսի Քյոխյան
224 Բախշի Ապրեսի Քյոխյան
225 Սարգիս Ապրեսի Քյոխյան
226 Արշո (Աղասի) Եսայան
227 Սարգիս Եսայան
228 Վաղինակ Պետունց
229 Գրիշա
230 Ավագ (Գերիկ, Ժոժ)
231 «Հայաստանցի» Ավագիմ
232 Հրանտ
233 Առուշան Աղաջանանց
234 Հրաչիկ Մյուրդունց (Գզիրյան)
235 Վարսենիկ Թևանանց (Սամվելյան)
236 Խորեն Թևանանց
237 Ճաղի Գզիրյան
238 Կոլի Ճաղիի Գզիրյան
239 Աբրահամ (Կոլյա) Քյոխյան
240 Տյավի (Դավիթ) Գյուլումյան
241 Սարգիս (Ալի) Եսայան
242 Սարգիս Ավագի Բաղունց
243 Ժորա Ավագի Բաղունց
244 Սպարտակ Եսայան
245 Ղևոնդ (Ղևի) Սամվելյան (Բիդունց)
246 Ազատ Ղևոնդի Սամվելյան
247 Ռուբեն Մռավի Պղնձեբեղանց (Հակոբյան)
248 Մեժլում Մռավի Պղնձեբեղանց (Հակոբյան)
249 Լևոն Սևանի Նահապետյան
250 Հարություն Սևանի Նահապետյան
251 Իսակ Քյոխյան
252 Արշակ Վերդյան
253 Գալուստ Բաղունց
254 Ներսես Վերդյան
255 Ասքանազ Վերդյան
256 Մովսես Վերդյան
257 Զինավոր Գյուլումյան
258 Սլավիկ Վաղինակի Պետունց
259 Հրանտ Գրիգորի Քյոխյան
260 Շաշոկ Արմենակի Եսայան
261 Գաղթական Հովհաննես Հովհաննիսյան
262 Մելիք Հովհաննեսի Հովհաննիսյան
263 Վարդազար Խաչիկյան
264 Սեդրակ
265 Շամիր
266 Մեխակ Քյոխյան
267 Զարմիկ
268 Ռուբիկ Գզիրյան
269 Հովսեփ Ազարյան
270 Արշակ
271 Գևորգ (Կևի) Աղաջանյան
272 Միրզա Աղաջանյան
273 Մեժլում Միրզայի Աղաջանյան
274 Գարեգին Շախյան
275 Վալոդ (Օժո) Քյոխյան
276 Ռուբեն (Կափին Ռուբեն) Մարյանյան
277 Հրաչիկ Վերդյան (Բյացունց)
278 Հրանտիկ Վերդյան (Բյացունց)
279 Հայկազ Վերդյան (Բյացունց)
280 Գրիգոր (Զորիկ) Վերդյան (Բյացունց)
281 Միքայել Վերդյան (Բյացունց)
282 Սուխումեցի Սեդրակ Առաքելյան
283 Հրանտիկ (Տատիկ) Ազարյան
284 Ասրի Մարտիրոսյան
285 Շամիր Ասրիի Մարտիրոսյան
286 Բորիկ Կաֆիի Մարյանյան
287 Կոլի Կաֆիի Մարյանյան
288 Ռազմիկ Պետունց
289 Ռուբեն Պետունց
290 Ռանտիկ Մարյանյան (Սաքինի տղա)
291 Մարտիրոս Աղաջանանց
292 Հայկազ Մարտիրոսի Աղաջանանց
293 Զինավոր Մարտիրոսի Աղաջանանց
294 Հմայակ Մարտիրոսի Աղաջանանց
295 Նաջի Մարտիրոսի Աղաջանանց
296 Յուդիկ Մարտիրոսի Աղաջանանց
297 Լաչին Աղաջանանց
298 Ռուբեն Աղաջանանց
299 Ասլան Աղաջանանց
300 Բադալ Աղաջանանց
301 Երվանդ (Սադիր) Բադալի Աղաջանանց
302 Ժորիկ Չիլինգարյան (Ճիրինգանց)
303 Սաբիր
304 Սերոբ Վերդյան (Լոլունց)
305 Արտուշ Լոլունց
306 Հայկազ (Անդո) Կզրիսաքունց
307 Սաշոկ Սերոբի Վերդյան (Լոլունց)
308 Ազատ Սերոբի Վերդյան (Լոլունց)
309 Մեժլում (Մեժի) Հայկազի Աղաջանանց
310 Ջհանգիր Բադալի Աղաջանանց
311 Գարեգին (Գարի)
312 Հովսեփ Ազարյան
313 Պետո Սաքունց
314 Լավրենտ Ազարյան
315 Ջվանշիր Լոլունց
316 Էռնեստ Սաքունց
317 Արշակ Ազարյան
318 Ամիրջան Ասլանանց (Բաբաքյոխյան)
319 Աշոտ Ամիրջանի Ասլանանց (Բաբաքյոխյան)
320 Հրանտիկ (Գող) Ամիրջանի Ասլանանց (Բաբաքյոխյան)
321 Սայի Սայունց (Սաշոկ, Հրաչիկ)
322 Սիմոն Սուղյան (Ռաֆիկ, Մուխան)
323 Ջամալ Թյունունց (Հարությունյան)
324 Երվանդ Թյունունց (Հարությունյան)
325 Ջումի Գզիրյան (Կզրիսաքունց)
326 Ասատուր
327 Ասլան
328 Ներսես Մինասյան
329 Սերոժ
330 Աղամիր Ակուփանց (Հակոբյան)
331 Աղամիր
332 Սաշա
333 Բադալ
334 Սիմոն
335 Ասատուր (Լոնդին Ասատուր) Սամվելյան
336 Ներսես (Նեսի)
337 Շամիր
338 Վարդի Մոսունց
339 Հայկազ Բաշրաթանց
340 Զինավոր Բաշրաթանց
341 Ասլան Բաշրաթանց (ինչպես նաև Հայկազի, Զինավորի և Ասլանի զավակների տները)
342 Մակիչ Վերդյան
343 Ասքանազ Բաղունց
344 Թեմուր Ջլավյան
345 Սահակ (Մալական)
346 Շամիր
347 Շամիրի որդի Հայկազի տունը
348 Էդիկ Բաբաքյոխյան
349 Արտավազդ Նահապետյան
350 Գարեգին Ջլավյան
351 Հրանտիկ Գարեգինի Ջլավյան
352 Ալբերտ Գարեգինի Ջլավյան
353 Լևոն
354 Սմբատ
355 Շամիր Մինասյան (Վանունց)
356 Շամիր Սռաջանց (Ստեփանյան)
357 Հրաչիկ
358 Գուրգեն Շախյան
359 Մինաս Շախյան
360 Ղևոնդ Շախյան
361 Մամիկոն (Կադո) Շախյան
362 Երվանդ (Կառլեն) Շախյան
363 Մուսա Պիպանանց (Ստեփանյան)
364 Միքայել Պիպանանց (Ստեփանյան)
365 Կոլյա Պիպանանց (Ստեփանյան)
366 Ռուբեն (Ծատին) Պիպանանց (Ստեփանյան)
367 Սերգեյ Լոլունց (Վերդյան)
368 Կոլյա Լոլունց (Վերդյան)
369 Ժոժ (Նարինջ) Լոլունց (Վերդյան)
370 Առստամ Ազարյան
371 Օհան Ազարյան
372 Մեխակ Գզիրյան
373 Օհան Գզիրյան
374 Եղիշ (Յապոն) Գզիրյան
375 Հանես Գզիրյան
376 Ցական Լոլունց
377 Բադալ Ազրունց
378 Բադի Ազրունց
379 Շադի Կզրիսաքունց
380 Գարեգին Կզրիսաքունց
381 Հանեսի տղաների տները
382 Մինաս
383 Տիգրան
384 Լևիկ Աղաջանյան
385 Ներսես
386 Առստամ Վերդյան
387 Բեգլար Առստամի Վերդյան
388 Բադալ Առստամի Վերդյան
389 Քերոբ
390 Ասլան Բաղյան
391 Սաշա Հախունց
392 Հակոբ Պետունց
393 Ամիր
394 Աշոտ
395 Գարի
396 Ռաֆիկ Գյուլումյան
397 Սահակ (Ալի)
398 Պավլի
399 Արմենակ Սիմոնյան
400 Խաչատուր (Աշոտ) Դալլաքյան
401 Գրիշա
402 Ռաքել Ջանունց
403 Ջվանշիր Եսայան
404 Ասրի Սաքունց
405 Մուշեղ Մարյանյան
406 Ասրի Սաղաթելյան
407 Բարխուդար Հախունց
408 Օլդա
409 Գյուլուշ
410 Բաբիկ Շախյան
411 Յուրիկ Զարգարյան
412 Շուրա
413 Սաշոկ Ամիրյան
414 Սարգիս Շախյան
415 Հարուն Ազարյան
416 Գերասիմ Բաբաքյոխյան
417 Բայանլվեցի Սուրեն
418 Կևո
419 Միրիջո
420 Խաչի Մարյանյան
421 Գրիշա Մարտիրոսյան
422 Գրիշա Ազարյան
423 Արշակ Ջլավանց
424 Խաչի
425 Ամիրջան
426 Միրզա
427 Գրիգոր
428 Նիկոլայ Շախյան
429 Հունի («Կանաչ լոբի»)
430 Հունի (Օհան) Պղնձեբեղանց (Հակոբյան)
431 Բարանլվեցի Խորեն
432 Սահակ Դալլաքանց (Ղազարյան)
433 Բաբիկ Շախյան և այլն
434 Սաշա Ճրինգանց (Չիլինգարյան)
435 Հունի
436 Պերճիկ Սամվելյան (Բուդունց)
437 Բահատուր Հակոբյան
438 Յաղաշ
439 Ալիշ Բաբաքյոխյան
440 Ապրես
441 Մեժլում
442 Ամիր Ամիրյան
443 Համայակ Մարտիրոսյան
444 Մանվել
445 Համայակ Չիլինգարյան
446 Ալիք Շահնազարյան
447 Աշոտ (Վիլա) և այլն
448 Աշոտ Խորենի Մարտիրոսյան
449 Վաղաշ
450 Չատի Սայունց (Եսայան)
451 Գարեգին Չատիի Սայունց
452 Աշոտ Մ.
453 Վաղաշ (Կոլի) Սաքունց
454 Արկադյա Օհանյան
455 Շուդանանց տները
456 Լևան Բաբաքյոխյան
457 Գրիշա (Նիկալին)
458 Արմենակ Բաղունց
459 Ասլան
460 Ղարա (Հրաչիկ, Նունիկ) Զարգարյան
461 Զինավոր (Ռազմիկ)
462 Ապրես Սաքունց
463 Աշոտ Ապրեսի Սաքունց
464 Վաղինակ Չոպչյան
465 Շալիկո
466 Աբել
467 Մովսես Սաղաթելյան
468 Գրիշա և այլն
469 Բալաբեգ
470 Վիլա Ազատի (Նիկալ) Բաբաքյոխյան
471 Մեխակ Շահունց
472 Թյունի Սայունց (Եսայան)
473 Վասիլ Սայունց (Եսայան)
474 Բարխուդար (Գուրգեն) Բաբաքյոխյան
475 Գրիշա (Տուրճի)
475 Մամիկոն Շահնազարյան
476 Կափի Մարտիրոսյան
477 Բորիկ (Գերասիմ) Բաբաքյոխյան
478 Դեմիկ Չիլինգարյան (Ճիրինգանց)
479 Տիգրան Չիլինգարյան (Ճիրինգանց)
480 Գարաս Շախյան
481 Զինավոր Ղազարյան
482 Միխայիլ (Մուխի) Քոչարյան
483 Ազատ (Նիկալ) Բաբաքյոխյան
484 Հովսեփ (Ուսուփ) Շախյան
485 Բաշրաթ Բաշրաթյան
486 Հայկազ Բաբաքյոխյան
487 Ղևոնդ Դալլաքյան
488 Խաչի Հախունց
489 Ռուբեն
490 Մուխի Սաքունց
491 Արմենակ Առաքելյան (սուխումեցի)
492 Մեժլում Եսայան
493 Խուդան Աղաջանյան
494 Միշա Ազարյան
495 Մինաս Շելունց
496 Յունուս Աղաջանյան
497 Վալոդ (Մուշեղ) Մարյանյան
498 Միշո Սաքունց
499 Մանյա Գյոժգյան
500 Վալոդ Ղարախանյան
501 Սլավիկ (Վարդանուշ)
502 Սլավիկ Ջանունց
503 Ռազմիկ Ղարախանյան
504 Շալոն
505 Սարգիս Ապրեսյան
506 Բահատուր
507 Դավիթ (Դաթո)
508 Էդո
509 Սամսոն
510 Բագրատ
511 Ամիրխան
512 Գուրգեն (Առուշան)
513 Կարապետ
514 Մինաս Զարգարյան
515 Սերոժ Դալլաքյան
516 Արտաշ Սաղաթելյան
517 Ռաֆիկ Գյոժգյան
518 Երվանդ Հակոբյան
519 Սերոժ Զարգարյան
520 Վալերիկ
521 Թաքի Շախյան
522 Թորգոմ Զարգարյան
523 Ափիկ
524 Ազատ Հակոբյան
525 Արշակ («Տոկի») Զարգարյան
526 Մանո Հարությունյան
527 Ռազմիկ Հակոբյան (Քյուխանց)
528 Վազգեն Զարգարյան
529 Ալբերտ
530 Վարդանուշ Հովակիմյան
531 Մռավ Զարգարյան
532 Հրանտիկ (Մակի)
533 Սաշիկ Պետունց
534 Վալոդ
535 Արմենակ Ջանունց
536 Համայակ
537 Սաշոկ Աղաջանյան
538 Շուշի Զարգարյան
539 Արշակ Ջանունց
540 Նիկոլ
541 Շամիր
542 Ազատ Շախյան
543 Փեդո
544 Յաշա (Աշոտ)
545 Գուրգեն Հակոբյան
546 Ժորա (Ռուբեն)
547 Վալոդ
548 Աշխենիկ Գյուլումյան
549 Գուրգեն Հախունց
550 Արշակ
551 Ազատ Ազարյան
552 Ասլան (Օտո)
553 Բանտիկ (Գալուստ) Գյուլումյան
554 Մեժլում Ավետյան
555 Առստամ (Դավո, Հովիկ)
556 Գրիգոր Սվենանց
557 Հրաչիկ Ստեփանյան
558 Հրանտիկ
559 Միխայել (Մուշեղ) Մարյանյան
560 Օլդա (Օլինկա)
561 Վաղինակ Չոպչյան
562 Շալիկո
563 Աշոտ Հարությունյան
564 Վանիկ Գզիրյան
565 Աշոտ Ավագյան
566 Ռաֆիկ
567 Ավետիս Գզիրյան
568 Ռիկո
569 Ժորա Զարգարյան
570 Մասո Դիվանյան
571 Սլավիկ Շելունց
572 Շամիր
573 Արմենակ (Շուղան) Գյուլումյան
574 Գարեգին (դոմալ) Գզիրյան
575 Էնգելս (Սարգիս)
576 Նավասարդ Դալլաքյան
577 Կոլի
578 Սեյրան Գյուլումյան
579 Ռոդիկ
580 Սուրեն
581 Մեժլում
582 Մելքոն
583 Ալիք
584 Էդիկ Հախունց
585 Վալոդ Գզիրյան
586 Անիշ Սաքունց
587 Անդրանիկ Գզիրյան
588 Յուրիկ
589 Բագրատ
590 Ցոլակ Սվենյան
591 Զորիկ Սաքունց
592 Կիրով
593 Երվանդ
594 Մեխակ (Եղին) Դալլաքյան
595 Բորիկ Սաքունց
596 Յուրիկ
597 Մայիս Ջանունց
598 Սամսոն Սաքունց
599 Ամիր Բաբալունց
600 Մինաս Սամվելյան
601 Սահակ Հակոբյան
602 Հրաչիկ
603 Վալոդ
604 Հայկազ Հովակիմյան (Պռավանց)
605 Ռուբեն
606 Սերգեյ Շախյան
607 Գասի (Պոմբի Գաս)
608 Մակիչ Ջանունց
609 Մեխակ
610 Շամո
611 Գարեգին
612 Արտաշ (Քեռի) Մովսիսյան
613 Եղիշ Դավիդով
614 Իսայի Դալլաքյան
615 Վալոդ
616 Յուրիկ Սաղաթելյան
617 Գրիշա Մարտիրոսյան
618 Կոլի Բաբաքյոխյան
619 Գրիգոր («Մրիջո») Հովհաննիսյան
620 Ջհանգիր Մեհրաբյան
621 Վազգեն Սվենյան
622 Հրանտիկ Հովհաննիսյան
623 Ջվանշիր Մեհրաբյան
624 Ցոլակ Սվենյան
625 Ժորա Ստեփանյան
626 Ալբերտ Ալեքսանյան
627 Բորիկ Բաբաքյոխյան
628 Գյուլգյազ
629 Ռուբեն
630 Արամ Այդինյան
631 Սեդրակ Առաքելյան
632 Ռոմա Դալլաքյան
633 Բորիկ Սաղաթելյան
634 Ամիրջան Դալլաքյան
635 Իշխան Սվենյան
636 Եղիշ Սաքունց
637 Ալբերտ Գզիրյան
638 Ցոլակ Սվենյան
639 Սաշո Ղարախանյան
640 Գառնիկ Հախունց
641 Յաշա Պետրոսյան
642 Էդիկ Շելունց
643 Արտաշ Գյուլումյան
644 Բորիկ Զարգարյան
645 Յաշա Աղաջանյան
646 Շամիր Գյուլումյան
647 Լևիկ Սաղաթելյան
648 Ազատ (Բբեն) Մեհրաբյան

Ղահրամանյան Կ., Օջախի գիրք. կարոտի հասցեներ, հ. Գ, Երևան, 2011, էջ 22-32:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 192-194:

Կառուցապատում

Ինչպես երևում է, 1890 թ. դրությամբ հին գլխատներն արդեն մեծ մասամբ փոխարինված էին. «Գիւղի տները շինած են քարից, բոլորն էլ միյարկանի, իւրաքանչիւրի առաջ մի-մի սրահ: Տեղ-տեղ պատահում են և երդիկաւոր տներ, բայց նրանց թիւը շատ փոքր է:... վերի-շինացիք աւելի խոհեմ լինելով, պատահմամբ, իրանց գոմերը շինել են գիւղից դուրս, սարի միւս լանջին: Այդպիսով գիւղն ազատ է լինում աղտեղութիւններից»:

Շ., Գիւղական տպաւորութիւններ, «Մշակ», 1890, N 75, 5 յուլիսի, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 194:

Հակառակ սույն նկարագրության՝ 1910 թ. նշվել է. «Գիւղի փողոցները, գետի ափերը մի այնպիսի աղտոտութեան մէջ են, որ, տէր մի արասցէ, եթէ խօլերան այստեղ մուտք գործելու լինի, հազիւ թէ վերինշէնցիք կարողանան մարդ ազատել նրա ճանկերից...»:

Սիւնեցի, Տեղեկութիւններ գաւառից, «Մշակ», 1910, N 160, 23 յուլիսի, էջ 3:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 194:

1912 թ. գյուղն ուներ զանազան նշանակության 411 շինություն, այդ թվում՝ 1 եկեղեցի, 190 բնակելի տուն, 210 տնտեսական կառույց, 6 խանութ և 4 ջրաղաց:

Памятная книга Елисаветпольской губернии на 1914 год, с. 53.
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 194:

1920 թ. դրությամբ հայաբնակ մեծ գյուղի գետեզրյա տները հիմնականում խոնավ էին:

Թէրլէմեզեան Ե., Վիճակացոյց Գանձակի շրջանի տաճկահայ գաղթականութեան, «Հայաստանի ձայն», 1920, N 9, 1 փետրուարի, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 194:

Վերիշենում մեծաթիվ էին ԺԹ դ. վերջին կառուցված բնակելի տները: Դրանց մեջ գեղեցկությամբ աչքի էր ընկնում ծխական քահանայի տունը:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 194:

Վերիշենի գլխավոր թաղամասերն էին՝ Ներքին, Թռածին կիլոխ, Դալունց, Սուղունց, Սերոբանց (Գյոլին ղրաղ), Սայունց (Եսայաններ), Տիերի (Վերին, Բյացունց), Քարահունչ (Աղաջանանց), Մոսունց, Բաշրաթանց (Աղաջանանց), Ջլավանց, Տինգի տհար, Շադունց, Կլապաններ, Մոխրաթաղ, Ջանունց, Մանունց, Աղի ջուր, Փստահանանց, Չանգլունց (Սիմոնյաններ), Չիրթունց (Ղազարյաններ) և Քյուխանց ենթաթաղամասը:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 194:

Գյուղի թաղամասերից էր նաև Քարահունչը. «Դա մի առանձին գյուղ էր, չորս կողմը՝ խոշոր քարերից պատեր, ուներ փոքր փողոցներ»:

Ստեփանյան Թ., Սրտաբաց զրույց հայրենակիցներիս հետ, «Մռավի ղողանջներ», 2017, N 8, հոկտեմբեր, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 195:

Տնտեսություն

Գյուղը դարեդար ապրել է ավանդական զբաղմունքներով. «Պարապում են երկրագործութեամբ և անասնապահութեամբ»52, որոնք տնտեսության կարիքները հոգալու տեսանկյունից արդեն 1910 թ. անբավարար են նկատվել. «Ղարաչայի Վերին-Շէնը, գտնվելով լեռնային անպտղաբեր լեռնային ստորոտներում ու լանջերում, բացառութիւն է կազմում: Այդ գիւղի այգիների խաղողը համարեա ամենևին չէ հասնում, իսկ մնացած մրգեղէններով առատ է Վերին-Շէնը: Կարիքը, պակասութիւնը ստիպում է գիւղացուն սովորել այն, ինչ-որ նա իմանալիս չէ եղել տարիների ընթացքում. օրինակ՝ վերինշէնացիք, որ գնելիս են եղել գետնախնձորը (կարտօֆէլը) և նրա վարելու մասին ամենևին գաղափար չեն ունեցել, արդէն մի քանի տարի է ինչ-որ սկսել են գետնախնձոր վարելը, որը բաւականին առատ բերք է բերում...: Այդ գիւղի դաշտավայրը ներկայացնելով իրանից ընդարձակ ու գեղեցիկ արօտատեղիներ, խոտհարքեր, տեղ-տեղ անտառով ծածկված, տեղ-տեղ գետը, առուները ու աղբիւրները քչքչալիս, կարելի է վստահ կերպով ասել, որ այդ դրախտավայրում կարելի է աջողութեամբ պարապել անասնապահութեամբ, մեղուաբուծութեամբ, բանջարաբուծութեամբ և մասամբ այգեգործութեամբ: Պէտք է նկատել, որ թէկուզ այժմ էլ են պարապում յիշեալ գիւղի բնակիչները այդ տեսակ գործերով, սակայն շատ հասարակ կերպով, պարապելու եղանակը չիմանալու համար: Այստեղ աւելորդ չեմ համարում շեշտելու և այն, որ նրանց անասունները շատ հասարակ և համարեա անպէտք տեսակից են...»:

Շ., Գիւղական տպավորութիւններ, «Մշակ», 1890, N 75, 5 յուլիսի, էջ 2:
Զաքարեան Բ., Ղարաչայի իրականութիւնից, «Մշակ», 1910, N 261, 23 նոյեմբերի, էջ 3:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 195:

Իրականում տնտեսության ծանր կացությունն ընդամենը հետևանքն էր հասարակության գիտակցական ընդհանուր մակարդակի, և չնայած գյուղն ուներ «...ահագին վարելահողեր, արօտատեղեր, այգիներ՝ պտղատու ծառերով, բայց գիւղացիք թէ առաջինից և թէ վերջիններից չեն օգտվում և միշտ էլ չքաւորութեան մէջ են մասամբ իրանց ծուլութեան, մասամբ էլ անձեռնհասութեան պատճառով. նամանաւանդ այնպիսի չորային տարին, ինչպէս էր այս տարին՝ վերինշէնցիների և նրանց հարևան գիւղերի համար, բերքը կէսից էլ պակաս էր, չը նայած որ ամեն տեղերով առատ ջուր է հոսում, բացի ահագին գետից, որի ձայնից ականջ է խլանում. եթէ ամիսներով անձրև չը կայ և բոլոր ցանքսերը չորանան, գիւղացիք ջրելու համար նոյնիսկ չեն էլ մտածի, չը նայած որ բոլոր յարմարութիւններն ունեն դրա համար... եթէ հարցնէք, թէ ինչո՞ւ չեն ջրում, նրանք կը պատասխանեն, որ առաջինը՝ իրանց մօտ սովորութիւն չը կայ, իսկ երկրորդը՝ եթէ աստուած չէ ցանկանում իրանց երեխաների պարէնը տալ, միևնոյն է ջրեն էլ՝ մի ուրիշ և աւելի վատ պատուհաս կը հասնի աստուծու կողմից...»:

Սիւնեցի, Տեղեկութիւններ գաւառից, «Մշակ», 1910, N 160, 23 յուլիսի, էջ 3:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 195:

Հայտնի է, որ Մելիք-Բեգլար Բ-ի մի նվիրատվության պատճառով Վերիշենը հետագայում անցել էր թուրք բեկերի տիրապետության ներքո, և 1890 թ. դրությամբ գյուղի տերն էր Միրզա Ադիգյոզալովը55: Վերջիններիս ազդեցությամբ գյուղացիներին բավական վնասներ էին պատճառում ներքին ցեցերը. «Սրանից մի քանի ամիս առաջ վերին-շէնացիք իրանց միջից մի քանի հաւատարմատարներ են ընտրում՝ գիւղում տեղի ունեցող անպատւաբեր սովորութիւններին վերջ տալու համար: Դժբաղդաբար՝ գիւղացիների յոյսերը չարդարացան: Յունիսի 22-ին գիւղի հաւատարմատար Ջաւադ Սարգսեանը իր երկու ընկերներով՝ Հանէս Թամրազեան և Սերգէյ Շահինեան, «ղօրուղներից» դուրս է քշում գիւղացիների 9 հատ եզը և վաճառում մի աւազակի: Վերջինս խոստանում է ամեն մի եզան համար 10 ր. վճարել «հաւատարմատարին»: Բախտի բերմամբ՝ տողերիս գրողը այդ ժամանակ գիւղումն էր գտնվում: Իմանալով այդ՝ իսկոյն 10 րուբլի եմ տալիս երկու հոգու և շտապ ուղարկում եզները յետ խլելու: Ուղարկածս մարդիկը գնալով՝ ճանապարհից յետ են խլում 9 հատ եզները և բերում նրանց գիւղ»:

Շ., Գիւղական տպաւորութիւններ, «Մշակ», 1890, N 75, 5 յուլիսի, էջ 2:
Մարտիրոսեանց Լաչին Ա., Թղթակցություն, «Մշակ», 1908, N 142, 2 յուլիսի, էջ 3:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 195-196:

Ինչպես երևում է, հակառակ սեփական տնտեսական դժվարությունների, այնուամենայնիվ, վերիշենցիները հնարավորինս մասնակից էին նաև համազգային նշանակության գործերին: Այդպես էր, օրինակ, 1870 թ., հօգուտ Էջմիածնում ընթացող վերականգնողական աշխատանքների՝ գյուղացիները հատկացնում են 30 ռուբլի:

«Արարատ», 1870, Դ, էջ 138:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 196:

1912 թ. վերիշենցիներն ունեին 28 ձի, 500 խոշոր և 1500 մանր եղջերավոր անասուն, 300 խոզ, իսկ 1915 թ՝ 9000 փութ ցորեն, 500 փութ գարի և 400 փութ ալյուր:

Памятная книга Елисаветпольской губернии на 1914 год, с. 53.
Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 28, ց. 1, գ. 408, թ. 24 շրջ.:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 196:

Քահանա

Հարություն Խաչատուրյան Տեր-Մարտիրոսյանց (ծնվ. 1801 թ., վախճ. 1892 թ.). քահանա է ձեռնադրվել 1820 թ. Գանձասարի վանքում: 1828 թ. նրան տրվել է ավագ քահանայի կոչում: Պաշտոնավարել է մինչև մահը:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 12, գ. 531-533, 538:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 201:

Գրիգոր Հակոբյան. 1851 թ. արդեն վախճանված էր: Նույն թվականին գյուղի երկրորդ քահանան` տեր Հարությունը, զառամյալ էր, և նրան օգնական էր անհրաժեշտ: Այդ իսկ պատճառով գյուղի հասարակությունը Ներսես կաթողիկոսին դիմում է դպիր Հարություն Տեր-Եսայան Տեր-Մինասյանցին երկրորդ քահանա ձեռնադրելու խնդրանքով:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 2828, թ. 3, 10:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 201:

Գրիգոր Հակոբքևխյան Տեր-Սահակյանց (ծնվ. 1810 թ.). քահանա է ձեռնադրվել 1837 թ. Գանձասարի վանքում: 1837-1844 թթ. հիշվում է որպես գյուղի երկրորդ քահանա: Ըստ ամենայնի՝ 1874 թ. արդեն հանգուցյալ էր:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 2828, թ. 3, 10:
Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 93, ց. 1, գ. 384, թ. 126:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 201:

Հարություն Տեր-Եսայան Տեր-Մինասյանց (ծնվ. 1812 թ.). քահանա է ձեռնադրվել 1853 թ. մարտի 15-ին Վաղարշապատի Սբ. Գայանե եկեղեցում: 1851 թ. գյուղի եկեղեցու դպիրն էր: Հիշվում է 1857 և 1874 թթ.:

Այլ վկայության համաձայն՝ ծնվել է 1819 թ. օգոստոսի 6-ին (Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 2828, թ. 4 շրջ.):
Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 12, գ. 542: Տե՛ս նաև ֆ. 56, ց. 1, գ. 2828, թ. 21:
Հայ առաքելական եկեղեցու Արցախի թեմը (1813-1933 թթ.), էջ 210:
Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 93, ց. 1, գ. 384, թ. 126: Տե՛ս նաևՂահրամանյան Կ., Օջախի գիրք. հողը կանչում է, հ. Բ, Երևան, 2005, էջ 87:

Գրիգոր Տեր-Հարությունյան Տեր-Մարտիրոսյանց (ծնվ. 1832 թ.). քահանայագործում էր 1874 թ., նաև 1888 թ. («Արարատ» ամսագրի բաժանորդներից էր):

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 93, ց. 1, գ. 384, թ. 126:
«Արարատ», 1888, ԺԲ, էջ 807:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 201:

Ըստ ամենայնի` 1893 թ. Գրիգոր Տեր-Մարտիրոսյանցը (ուներ 4 որդի` Հարություն, Հովսեփ, Արշակ և Ղևոնդ), Գրիգոր Տեր-Սահակյանցը (1 որդի` Կարապետ) և Հարություն Տեր-Մինասյանցը (4 որդի` Ավետիս, Սարգիս, Դանիել և Ղևոնդ) արդեն հանգուցյալ էին:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 8889, թ. 195-196: Տե՛ս նաև «Արարատ», 1871, Ը, էջ 484: 1873, ԺԲ, էջ 486:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 201:

Խորեն Տեր-Մարտիրոսյանց (ծնվ. 1869 թ.). ուսանել է Գանձակի հայոց եկեղեցական-ծխական դպրոցում, քահանա է ձեռնադրվել հոր՝ տեր Հարությունի մահից երկու տարի անց՝ 1894 թ. հուլիսի 16-ին և պաշտոնավարել մինչև հրաժարականը՝ 1924 թ. դեկտեմբերի 1-ը: Մեծ գործունեություն է ծավալել Վերիշենում եկեղեցական-ծխական դպրոց վերաբացելու և եկեղեցին նորոգելու ասպարեզում: Արմատներով խոյեցի էր: 1910 թ. դրությամբ ուներ 7 որդի՝ Գրիգոր, Հայկ, Արմենակ, Սուրեն, Ռաֆայել, Վազգեն և Աշոտ: Հիշվում է նաև 1912 թ.:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 409, ց. 1, գ. 2635, թ. 8: Տե՛ս նաև Վաւերագրեր հայ եկեղեցու պատմութեան, գիրք Թ, էջ 622: «Նոր-Դար», 1894, N 187, 5 նոյեմբերի, էջ 2: Ռհաթ, Երկդասեան դպրոց Վերին-Շէնում, «Մշակ», 1910, N 60, 19 մարտի, էջ 3:
Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 1159, ց. 10, գ. 65, թ. 16:
Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 11608, թ. 361 շրջ.:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 201-202:

Հայտնի է, որ տեր Խորենը գյուղի վերջին քահանան էր. «Իր ընտանիքը և տղաների կյանքը աքսորավայրերից փրկելու համար ստիպված գրավոր հրաժարական տվեց»:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 1159, ց. 10, գ. 65, թ. 18:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 202:

Նազար Սարգսյան Տեր-Մինասյանց. 1915 թ., նկատի ունենալով գյուղի բազմամարդությունը, վերիշենցիներն առաջարկում են գյուղի միակ քահանա տեր Խորենին օգնական նշանակել հանգուցյալ տեր Հարությունի թոռանը՝ Նազար Սարգսյան Տեր-Մինասյանցին (ծնվ. 1893 թ.): 1905 թ. ընդունվել է Ներսիսյան դպրոց, 1909 թ. գերազանց առաջադիմությամբ փոխադրվել երրորդ դասարան և իր ցանկությամբ ուսումը թերի է թողել: