ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Մուկուզան 2 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Կախեթ (Մարզ) / Գուրջաան (Շրջան) / Մուկուզան (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 8 կմ հյուսիս-արևմուտք՝ Վելիսցիխեի արևմտյան կողմին գրեթե կից:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 33:

Պատմություն

Կախեթի հայտնի գյուղերից է:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 33:

Բնակչություն
18 դ․

Գավառի շատ բնակավայրերի պես այստեղ էլ հայերի հաստատման առավել հավանական ժամանակը ԺԸ դարի կեսերն են, թեև ավելի վաղ ժամանակներում էլ նրանց այդտեղ լինելը չի բացառվում: Գյուղում հայ բնակիչների ներկայության առաջին վկայություններից մեկը 1802 թ-ից է:

“Акты собранные Кавказскою археографическою комиссиею”, т. 1, Тифлис, 1866, с. 472.

1914 թ․

1914 թ. Մուկուզանն ուներ 596 բնակիչ: Վիճակագրական աղյուսակի տվյալների աճի շարժից ակնհայտ է, որ այս թվի առնվազն 1/3-ը հայեր էին:

“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 161.

Քահանա
1843 թ․

1843 թ. ծխատեր քահանան էր Սարգիս Մկրտումյանը:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 1365, թ. 1:

1913 թ․

1913 թ. առաջադրվել էր Մուկուզան և Ախաշեն գյուղերի համար քահանա ձեռնադրել թելավցի Հովսեփ Վախթանգյանին:

«Արարատ», 1913, էջ 695: Տե՛ս նաև՝ Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 861, թ. 1:

Տոհմեր
1862 թ․

1862 թ. մի վավերագրում պահպանվել են մուկուզանցի 24 հայ գերդաստանների գլխավորների ստորագրությունները: Նրանց անուն-ազգանուններն են՝ Իմեդո Սաքոյանց, Հարություն Ծամուրյանց, Նասղիդ Հակոբյանց, Իվանե Աթոյանց, Գիորգի Մանթաշյանց, Բաբալե Տիղյանց, Գևորգ Տիղյանց, Սարգիս Հակոբյանց, Նաթել Գիգոյանց, Գևորգ Գիգոյանց, Իվանե Մանթաշյանց, Սարգիս Գորազյանց, Նինո Մանթաշյանց, Մատի Ախալմոսուլյանց, Իվանե Աջափյանց, Գևորգ Տերտերյանց, Էլինե Ծամուրյանց, Սիմոն Առաքելյանց, Մատի Օհաննեսյանց, Գիորգի Փարսադանյանց, Սոլոման Առաքելյանց, Նասղիդ Հայկյանց, Նասղիդ Պապյանց, Հարություն Վարդանյանց:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3841, թ. 229:

Մինչև ԺԹ դարի 80-ական թվականները Մուկուզանի հայ ծխերը միավորված են եղել Վելիսցիխեի հետ: Այդ է պատճառը, որ վիճակագրական շատ տեղեկատուներում առանձին-առանձին չի երևում ո՛չ Մուկուզանի, ո՛չ Ախաշենի և ո՛չ էլ Վելիսցիխեի հայ բնակչության թվաքանակը: Բոլոր տեղեկագրե

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1862	25					Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3841, թ. 229: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 33:
1883		78	82	160		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 23: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 33:
1885		76	83	159		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3877, թ. 33: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 33:
1890		57	42	99		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887, թ. 141: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 33:
1891		59	49	108		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3889, թ. 140: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 33:
1894	36	89	85	174		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3896, թ. 165-166: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 33:
1897		91	83	174		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3899, թ. 138-139: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 33:
1898		93	85	178		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3897, թ. 160: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 33:
1902		110	103	213		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 14-15: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 33:
1908	42	113	105	218		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 22: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 33:
1912		113	105	218		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3919, թ. 53-54: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 33: