ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Փշավել 1 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Կախեթ (Մարզ) / Թելավ (Շրջան) / Փշավել (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 18 կմ հյուսիս` Ալազան գետի ձախափնյա Ստորի վտակի ձախ ափին:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 102:

Բնակչություն
1802 — 1818 թթ․

Կախեթի այն վրացական գյուղերից էր, որտեղ հաստատված հայերը խիստ սակավաթիվ էին: Հայեր այստեղ բնակություն են հաստատել, հավանաբար, 1802-1818 թթ. միջակայքում, քանի որ 1802 թ. մի վավերագրում նշված է, որ բնակիչները վրացիներ են, իսկ 1818-ին արդեն վկայված է հայերի գոյությունը գյուղում:

“Акты собранные Кавказскою археографическою комиссиею”, т. 1, Тифлис, 1866, с. 472.

1845 — 1910 թթ․

Վիճակագրական աղյուսակի տվյալներից երևում է, որ 1845 թ. հետո գյուղի հայ բնակչությունը կտրուկ անկում է ունեցել, իսկ 1867 թվից այդտեղ այլևս հայեր չեն եղել: Միայն մի հայ ընտանիք է հիշատակվում 1908-1910 թթ.:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 102:

1914 թ․

1914 թ. Փշավելն ուներ 884 բնակիչ (վրացիներ):

“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 174.

1818 թ․

Ուշագրավ է 1818 թ. մի վավերագիր, որտեղ տրված է փշավելաբնակ հայերի անվանացուցակը. «Թամազի որդի Ղազար, կինն՝ Անախանում, որդի՝ Ստեփան, դուստր՝ Մարիամ: Թամազի որդիք՝ Նինիա և Գիօրգի, մայր՝ Դարէջան, Նինինի կինն՝ Թամար, որդիք՝ Թամազ, Զալի և Միքէլ, դստերք՝ Մարթայ և Մարիամ, Գիօրգւոյ կինն՝ Էլիսաբէդի, որդի՝ Եսաէ: Կօճլի Ղազար, կինն՝ Նինիայ, որդիք՝ Գրիգոր և Սարգիս, դուստր՝ Աննա: Վարդանի որդի Յարութիւն, կինն՝ Սաբէդ, որդի՝ Յակոբ: Ղաբօյի որդիք՝ Նինի, Դաթ, Բէժան և Զաքարիա, Նինինի կինն՝ Մագդաղին, դուստր՝ Մարիամ»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 23:

Ստորև ներկայացնում ենք գյուղի հայ բնակչության թվաքանակն ըստ հետևյալ տարիների.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1818	5	17	12	29		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 23: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1841		32	23	55		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3802, թ. 41-42: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1842		33	23	56		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 92-93: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1843		33	22	55		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 46-47: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1844		33	23	56		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3809, թ. 45-46, 63: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1845		31	21	52		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3811, թ. 106-107: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1847		4	4	8		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3814, թ. 67-68: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1849		9	9	18		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3818, թ. 32-33: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1852		10	4	14		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3819, թ. 64-65: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1857		5	5	10		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3830, թ. 129-130: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1858		5	5	10		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3823, թ. 129-130: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1860		4	5	9		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3833, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1861		5	4	9		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3839, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1862		5	5	10		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3836, թ. 6: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1863		4	5	9		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3843, թ. 45-46: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1864		4	5	9		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3846, թ. 13: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1865	1	4	5	9		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 22-23: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1867		4	5	9		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3851, թ. 3: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1908	1	2	1	3		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 21: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102:
1910		5	3	8		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 102: