ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Շիլդա 1 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Կախեթ (Մարզ) / Ղվարել (Շրջան) / Շիլդա (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 10 կմ հյուսիս-արևմուտք՝ Ալազան գետի ձախ վտակներից մեկի ափին:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 139:

Պատմություն

Ներկայիս Ղվարելի շրջանի գլխավոր բնակավայրերից է:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 139:

Բնակչություն
18 դ․

Այստեղ սակավաթիվ հայերը, հավանաբար, հաստատվել են ԺԸ դարի վերջերին:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 139:

1905 թ․

1905 թ. Շիլդայում հիշվում են 5 տեղացի և 24 եկվոր հայեր:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 853, թ. 1:

Վիճակագրական աղյուսակի տվյալներից երևում է, որ մինչև Ի դարի սկզբները գյուղի հայերի թվաքանակը համարյա մնացել է անփոփոխ՝ մերթ ընդ մերթ որոշ չափով աճելով ու պակասելով: Գյուղի բնակչությունը հաճախ զգալի քանակով նվազել է նաև վարակիչ հիվանդությունների հետևանքով:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 853, թ. 9:

1914 թ. գյուղի բնակչության թվաքանակը 3450 շունչ էր: Դրա մի աննշան մասը (70-80 մարդ) հայեր էին, մնացածը՝ վրացի:

“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 210.

1818 թ․

Ուշագրավ է 1818 թ. մի վավերագիր, որտեղ տրված է շիլդայաբնակ հայ բնակիչների հետևյալ անվանացուցակը. «Շէրմազանի որդի՝ Յոհաննէս, կինն՝ Էլէնէ, որդիք՝ Նօնի և Դաւիթ, դստերք՝ Շուշան, Մայիա և Տասի, Նօնիի կինն՝ Սալօմէ: Շէրմազանի որդիք՝ Գիգօլի և Յարութիւն, Գիգօլւոյ կինն՝ Խանփէրի, որդիք՝ Դաւիթ և Գիօրգի, Յարութիւնի կինն՝ Սօփիօ, որդիք՝ Պէպան և Էսխադի: Շէրմազանի որդի՝ Մատի, կինն՝ Ուսնիփէր, որդի՝ Բաղդասար, դստերք՝ Ովսաննա և Մարիամ: Աղաջանի որդիք՝ Թաթօ, Մօսէ, Գիգի, Գօգի, Թաթօյի կինն՝ Մանիժաւ, որդիք՝ Կիկօ և Զաքար, դուստր՝ Մարթայ, Մօսինի կինն՝ Էթար: Յարութիւնի որդի՝ Թաթօ, կինն՝ Դարէջան, որդիք՝ Սօլօման և Գիօրգի: Յարութիւնի որդի՝ Օքօ, որդի՝ Բաղդասար, սորա փեսայն ղարաբաղցի Յօնդաղսազ, Յօհաննէսի կինն՝ Մայիա և եղբայր՝ Գալուստ: Յարութիւնեան Գօգինի այրի կինն՝ Դարէջան, որդիք՝ Պետրոս, Յարութիւն և Յակոբ, դստերք՝ Մարթայ և Մարիամ: Յարութիւնի որդի՝ Գրիգոր, կինն՝ Մարիամ: Սահակի որդի՝ Աւէտիք, այլևս անձն մի՝ թէլավեցի Ճարէլ, Ստեփան: Մանթիկի որդիք՝ Մարտիրոս և Սօսի, Մարտիրոսի կինն՝ Աննա, որդի՝ Գրիգոր, դուստր՝ Մարթայ, Սօսինի կինն՝ Մարիամ և միւս եղբօր՝ Պէպանի այրի կինն՝ Մարթայ: Գանջէլ Գաբրիէլ, սորա որդին Յարութիւն: Թիֆլիզցի Բէթղէհէմի ճուրտ դալլաք Գիօրգւոյ որդիք՝ Թօմայ և Մովսէս, Թօմի կինն՝ Մագթաղին, դստերք՝ Ովսաննա, Գայիանէ և Նաթէլ: Մօսինի կինն՝ Աննա և եղբօր՝ Նօնինի որդի՝ Գիօրգի և Յոհաննէս»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 26:

1905 թ․

1905 թ. շիլդայաբնակ հայերը կրում էին հետևյալ ազգանունները՝ Ամիրխանյանց, Բիճյանց, Լվարսաբյանց, Հարությունյանց, Ձուկակյանց, Շինգարտելյանց, Փիփինյանց, Օհանյանց, Հովհաննիսյանց, Տեր-Սարգսյանց, Դեմուրյանց, Մամալյանց, Չոլախյանց, Օթարյանց, Աղաջանյանց, Աղաջամյանց, Շարմազանյանց, Յանքովյանց, Թանդիլյանց, Հախվերդյանց, Ալյանց, Տեր-Բարսեղյանց և այլն:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 1265, թ. 3:

Քահանա
1818 թ․

Հիմնականում հրավիրվում էր հարևան գյուղերից: Այսպես, 1818 թ. հովվել էր Լոմիսցիխեի քահանա Տեր-Հովհաննես Նուրիբեգյանը:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2596, թ. 26:

1914 թ․

Գևորգ Մելիքյանց. 1914 թ. հիշվում է որպես ծխատեր քահանա:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2596, թ. 26:

Ստորև ներկայացնում ենք գյուղի բնակչության թվաքանակն ըստ հետևյալ տարիների.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1818	13	39	30	69		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2569, թ. 26: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 139:
1841		35	24	59		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3802, թ. 42-43: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 139:
1842		31	24	55		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 92-93: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 139:
1843		33	24	57		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 46-47: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 139:
1844		32	25	57		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3809, թ. 45-46: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 139:
1845		32	25	57		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3811, թ. 106-107: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 139:
1847		47	32	79		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3814, թ. 67-68: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 139:
1849		45	19	64		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3818, թ. 32-33: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 139:
1852		22	19	41		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3819, թ. 64-65: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1857		14	19	33		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3830, թ. 129-130: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1858		15	19	34		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3823, թ. 129-130: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1860		15	21	36		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3833, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1861		14	12	26		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3839, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1862		10	11	21		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3836, թ. 6: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1863		10	10	20		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3843, թ. 45-46: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1864		7	9	16		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3846, թ. 13: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1865	5	6	9	15		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 22-23, 54: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1867		9	11	20		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3851, թ. 3-4: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1870		22	22	44		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3857, թ. 62-63: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1873		27	26	53		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 51-52: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1874		29	26	55		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3864, թ. 35: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1875		30	27	57		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3866, թ. 7: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1876		32	27	59		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 6: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1877		34	26	60		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3869, թ. 3: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1878		32	26	58		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3870, թ. 57: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1880		34	29	63		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3872, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1881		34	30	64		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3873, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1882		31	32	63		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1883		31	33	64		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 22: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1885		32	35	67	Ըստ մեկ այլ աղբյուրի՝ նույն թվականին գյուղի 2963 բնակիչներից հայեր էին միայն 42-ը, մնացածը՝ վրացի (“Кавказский календарь на 1886 г.”, Тифлис, 1885, с. 117).	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3877, թ. 33: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1889		33	33	66		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 13884, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1890		32	33	65		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887, թ. 140: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1891		32	27	59		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3889, թ. 139: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1892		33	27	60		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 111: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1893		33	27	60		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 27: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1894		35	33	68		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3896, թ. 164-165: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1897		36	41	77		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3899, թ. 136-137: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1898		38	42	80		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3897, թ. 159: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1899		40	43	83		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3903: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1900		42	41	83		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 8: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1901		44	42	86		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3906, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1902		45	43	88		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 13-14: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1906		25	23	48		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3915, թ. 6: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1908	10	35	36	71		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 21: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1910		37	32	69		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140:
1912	6	42	33	75		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 853, թ. 9, գ. 3919, թ. 52-53: Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երևան, 2004, էջ 140: