ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Տիբաան 1 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Կախեթ (Մարզ) / Սղնախ (Շրջան) / Տիբաան (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 8 կմ հարավ-արևելք:

Սամվել Կարապետյան, Հայերը Կախեթում, Երեւան, 2004, էջ 191:

Բնակչություն
1802 թ․

Այստեղ հայ գաղթականների հաստատվելու ժամանակի մասին ստույգ տեղեկություններ չունենք: Մ. Բարխուտարյանցը նշում է, որ գյուղն իր անունն առել է Զաքաթալա քաղաքի մոտակայքում գտնվող Դիպան գյուղատեղիից, որի հայ բնակիչները Կախեթ են գաղթել՝ ԺԸ դարի կեսերին՝ հիմնելով ներկայիս Տիբաանը. «Դիպան աւերակ գիւղատեղի, որ գտնւում է Ճառի արևելյան կողմում: Գիւղիս հայ բնակիչներն անճարացեալ լեկզիների անընդհատ աւերմունքներից, փոխադրւում են Սղնախի կողմն և հիմնում մի գիւղ Դիպան անուն՝ չուզելով մոռանալ իւրեանց նախնի գիւղի ցանկալի անունը...»: Եթե այս տեղեկությունը ճիշտ է, ուրեմն Տիբաանում ԺԸ դարի կեսերին արդեն պետք է հայեր եղած լինեն: Վավերագրերում, սակայն, նրանց ներկայությունը վկայված է միայն 1802 թ-ից:

Բարխուտարեանց Մակար, Աղուանից երկիր և դրացիք, Թիֆլիս, 1893, էջ 272: “Акты собранные Кавказскою археографическою комиссиею”, т. 1, Тифлис, 1866, с. 474.

1874 թ․

1874 թ. գյուղն ուներ 1157 բնակիչ, որից 70-ը հայեր էին:

“Кавказский календарь на 1886 г.”, Тифлис, 1885, с. 118.

1908 թ․

1908 թ. հայերի թիվը գյուղում զգալիորեն նվազել էր և կազմել 18 տուն՝ 51 շնչով (30 ար. և 21 իգ.):

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 22:

1912 թ․

1912-ին կար 20 տուն:

«Մշակ», 1912, № 182, էջ 3:

1914 թ․

1914 թ. Տիբաանն ուներ 1988 բնակիչ: Պարզ է, որ եթե այնտեղ հայեր եղել են, ապա փոքր թիվ են կազմել:

“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 188.

Նկարագրություն
1913 թ․

Այն հանգամանքը, որ 1913 թ. ձմռանը վախճանված տիբաանցի Սիմեոն Սոմխյանին թաղել էին Նասոմխարի եկեղեցու շուրջը տարածված գերեզմանոցում, ենթադրել է տալիս, որ Տիբաանի հայ համայնքը սեփական գերեզմանոց չի ունեցել: