ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Հունչաք 7 Հուշարձան

ԼՂՀ (Երկիր) / Քաշաթաղ (Շրջան) / Հունչաք (Գյուղ)

Պատմություն

Քաշաթաղ գավառի առավել հայտնի ու պատմական հարուստ անցյալով նշանավոր գյուղերից է Հունչաքը:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 162:

Գյուղի առաջին հիշատակությանը հանդիպում ենք Ստ. Օրբելյանի կազմած Աղահեճ գավառի գյուղերի հայտնի ցուցակում Հունչաք ձեւով: Ուշագրավ է, որ գյուղի հարկաչափը՝ 12 միավոր, առավելագույններից է, ուստի կարելի է կարծել, որ Հունչաքը միջնադարում եւս եղել է գավառի առավել բազմամարդ գյուղերից մեկը:

Ստեփանոս Օրբելյան, Սյունիքի պատմություն, Երեւան, 1986, էջ 399։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 162:

Գյուղը՝ Հոչանց ձեւով հիշվում է նաեւ Տաթեւի վանքին պտղահարկ մուծող գյուղերի թվում, 3450 հարկաչափով, որը դարձյալ գյուղի բազմամարդության վկայությունն է:

Ժամանակագրութիւն Ստեփաննոսի Օրբէլեանի» (հավելված), Երեւան, 1942, էջ 42։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 162:

17 դ․

Գյուղը հիշատակվում է XVII դարի սկզբին Տաթեւի Մեծ Անապատում ուսանած եւ կրոնավորական մեկուսի կյանքով ապրելու համար գյուղի մերձակայքում նոր անապատ հիմնած Կիրակոս եւ Թումա եպիսկոպոսների գործունեության առիթով: Մասնավորապես, հիշյալ երկու բարձրաստիճան հոգեւորականները գյուղի մոտ հիմնել էին հոգեւոր հաստատություն. «...տէր Կիրակոսն եւ Թումա եպիսկոպոսն գնացին յերկիրն Քշտաղս մերձ ի գիւղն Հօչանց, շինեցին անապատ՝ եւ անդ բնակեցան: ... Իսկ տէր Կիրակոսն, որ գնաց ի Հօչանց՝ կացեալ անդ կրօնաւորական ժուժկալութեամբ, ի նմին տեղւոջ մերձ ի գիւղն Հօչանց՝ յիւրում անապատին եղեւ վախճան սորա ի թուականութեան մերում ՌՀ, եւ գնաց առ սիրեցեալն իւր Քրիստոս, որում փափագեալ հանապազ կրէր ի հոգին իւր. եւ ի նմին տեղւոջ կայ թաղեալ պատուական նշխարք մարմնոյ նորայ, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյն օրհնելոյն յաւիտեանս ամէն» վկայում է Առաքել Դավրիժեցին:

Առաքել Դաւրիժեցի, Գիրք պատմութեանց, 1990, էջ 222։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 162-163:

17 դ․

Հոչանցը հիշատակվում է նաեւ XVII դարի վերջին տեղի ունեցած դեպքերի առիթով, երբ Կարբի գյուղի հայերն այդ գյուղի մոտ ընդհարվել էին վրանաբնակ քրդերի հետ. «Եւ ելին ի բնակութենէ իւրեանց եւ ցրուեցան, ոմանք յաշխարհն Վրաց, ոմանք յԱղուանս, ի Զակամ, ի Գեանճայ, ի Խաչէն, ի Վարանդ, եւ այլ ուր եւ կարացին: Իսկ կարբեցիքն ելին միահաղոյն ի վարդավառի բարեկենդանի շաբաթի օրն եւ դիմեցին դէպ յերկիրն Քաշթաղու, եւ հասին մինչ ի գիւղն Հոչէս, եւ անդ բնակեալ էին սեաւ վրանօք բազում տունք Քրտաց...»:

Զաքարեայ սարկաւագի Պատմագրութիւն, Վաղարշապատ, հատոր Բ, 1870, էջ 9։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 164:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Հոչանց
Հոչես
Հոչազ