ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Կըզըրխանա Հուշարձան

ԼՂՀ (Երկիր) / Կովսական (Շրջան) / Կըզըրխանա (Գյուղ)

Տեղադրություն

Վթանանցից 5 կմ արեւմուտք՝ Սուսանսարի հյուսիս-արեւելահայաց անտառախիտ փեշին, պահպանվում են Կըզըրխանա գյուղատեղիի մնացորդները:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 206:

Պատմություն
17 — 18 դդ․

Մերձակա բնակիչներն այն անվանում են Գիզրխանա, բայց XVII-XVIII դարերում կազմված Բարգուշատ գավառի գյուղացուցակում այն նշված է «Կեազարխունի» ձեւով:

Ժամանակագրութիւն Ստեփաննոսի Օրբէլեանի» (հավելված), Երեւան, 1942, էջ 42։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 206:

18 դ․

XVIII դարում գյուղը մաս էր կազմում Թորոս իշխանի տիրույթների:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 206:

1831 թ․

Ի դեպ, գյուղի անվանը հանդիպում ենք նաեւ Ագարակ գյուղի եկեղեցու հարավային պատին՝ 1831 թ. փորագրված մի նվիրատվական արձանագրության մեջ.
«ԿԸԶԸՐԽԱՆՑԻ ՍԱՐԳԻՍ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ |
ԵՒ ԻՒՐ ԿՈՂԱԿԻՑ ԳՆԵԱ ՀԱՍՐԱԹԵԱՆ|
ԵՏՈՒՆ ՔԱՐ ԱՅՍ ՅԻՇԱՏԱԿ ԻՆՔԵԱՆ |
ԵԿԵՂԵՑԻՆ ՕԳՆԱԿԱՆ ԼԻՑԻ ՊԱՀԱՊԱՆ|
ԿԱՐԴԱՑՕՂՆ Խ(Ո)Ջ(Ա) ՍԱՐԳՍԻՆ ԱՍԷՆ
ՈՂՈՐՄԻ ԱՄԵՆ | 1831 ԱՄԵԱՆ | ՅՆԹՀ
(Հիսուս Նազովրեցի Թագավոր Հրեից)»:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 206-207:

Բնակչություն
19 դ․

Հայաբնակ է եղել մինչեւ XIX դարի սկզբները:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 206:

Նկարագրություն

Կըզըրխանայից 2 կմ հարավ-արեւմուտք՝ Սուսանսարի բարձրադիր մասում, պահպանվում են «Օհանա եղցի» վանքի եւ միջնադարյան բերդի ավերակները, որոնք, հավանաբար, պատկանում են մեծահռչակ Գրհամ բերդին:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 207:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Գիզրխանա
Կեազարխունի