ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Մոս 3 Հուշարձան

ԼՂՀ (Երկիր) / Քարվաճառ (Շրջան) / Մոս (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է Դուտխու գետի ձախակողմյան ջրառատ վտակներից մեկի վերին հոսանքի շրջանում՝ ծովի մակերևույթից 1800 մ միջին բարձրության վրա՝ ալպիական մարգագետինների գոտում:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 73:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 235:

Պատմություն

Մոսը գավառի հայաթափ այն գյուղերից մեկն է, որը ցայսօր հայտնի է իր պատմական անունով (եկվորները փոքր-ինչ աղավաղված կոչում էին Մոզքյանդ): Ապահենի նման հայտնի է որպես գրչօջախ: Այստեղ 1653-54 թթ. գրիչ Մարտիրոս Խնձորեկցու և ծաղկող-կազմող Մովսես երեցի համատեղ աշխատանքով ստեղծվել է մի ձեռագիր Ավետարան (ստացող՝ Թադեոս Րախիշեցի): Մոսը կրկին հիշվում է ԺԸ դարի կեսին Դադի վանքի կալվածացուցակում:

Ցուցակ ձեռագրաց, հ. Ա, էջ 1056, ձեռ. 3647:
Մինասյան Թ., Արցախի գրչության կենտրոնները, Երևան, 2015, էջ 37, 90:
Ջամբռ համաժողովեցեալ եւ շարադրեցեալ ի Սիմէօնէ կաթողիկոսէ Երեւանցւոյ, Վաղարշապատ, 1873, էջ 283:
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 73:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 235:

Գյուղի հատակագծային առանձնահատկությունները, հատկապես խիտ կառուցապատումն ու ակնհայտորեն հնամենի փողոցների առկայությունը վկայում են, որ այն հին բնակավայր է՝ ձևավորված միջնադարում: Երբեմնի բնիկներից, սակայն, ներկայումս մեզ է հասել միայն 4-5 հողմահար խաչքար՝ զետեղված գյուղի հարավարևմտյան կողմի անասնագոմերի հատակին և դռների առջև:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 73:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 235:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը տեսարան
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Մոզ	1812 — 1920 թթ․
Մոզքյանդ