ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Աղդաշ 4 Հուշարձան

Ադրբեջան (ոչ Արցախ) (Երկիր) / Աղդաշ (Շրջան)

Պատմություն

Արդեն վաղ ժամանակներում շրջանի բնական ամրություններից զուրկ տեղանքը հիմնականում զրկվել էր հայ բնակչությունից։ Նրանք քաշվել էին լեռնային ու նախալեռնային շրջանները, և հետևաբար տարածքում հայ մշակույթի միայն հազվագյուտ հուշարձաններ են պահպանվել։ Նույնը կարելի է ասել նաև վիմագրերի վերաբերյալ։ Ոչնչացված է Աղդաշ քաղաքի հայոց գերեզմանոցը, իսկ Նեմեթապատ գյուղինը կիսավեր է։ Վերջինիցս վերցված միակ արձանագրությունը կազմում է Աղդաշի շրջանից հայերեն վիմագրերի մեր ամբողջ «հավաքածուն»։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 5:

Աշխարհագրական միջավայր
1930 թ․

Ադրբեջանի հանրապետության Աղդաշի շրջանը կազմավորվել է 1930 թ.։ Զբաղեցնում է 1048 քկմ մակերես։ Շրջանը տարածված է Կուր գետի ձախ վտակ Դուրկան գետի ստորին ավազանի շրջանում։ Ունի բացառապես դաշտավայրային հարթ տեղանք։ Համարյա ամբողջությամբ անտառազուրկ է։

Սամվել Կարապետյան, Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997, էջ 5:

Բնակչություն

1976 թ. Աղդաշն ուներ 64900 բնակիչ, 72 գյուղ։Մինչև 1918 թ. շրջանի ներկայիս տարածքում հայեր բնակվում էին երկու տեղում՝ Աղդաշ քաղաքում, որը ներկայումս համանուն շրջանի կենտրոնն է և Հայի Նեմեթապատ գյուղում, որը զուտ հայաբնակ էր։ 1918–19 թթ. ընթացքում բնաջինջ են եղել աղդաշաբնակ բոլոր հայերը, իսկ Նեմեթապատցիների զգալի մասը։ 1988-ից երկու բնակավայրերն էլ հայաթափ են։