ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱՎԱՆԴԱԿԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՈՐՈՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Արակովա 11 Հուշարձան

Վրաստան (Երկիր) / Ջավախք (Գավառ) / Ախալքալաք (Շրջան) / Արակովա (Գյուղ)

Տեղադրություն

Աշխարհագրական դիրքի տեսանկյունից Ջավախքի կենտրոնական բնակավայրերից է: Գտնվում է Ախալքալաքից ուղիղ գծով 7 կմ հյուսիս, ծ. մ. 1650-1700 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 84:

Պատմություն
1595 թ․

1595 թ. գյուղը 6 տուն բնակչով և 16000 ակչե հարկաչափով հիշվում է Արակոն անունով:

“გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი”, էջ 220: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 84:

1707 — 1708 թթ․

1707-1708 թթ.` տանուտեր Հասանի օրոք, գյուղի հարկաչափը 20.500 ակչե էր:

“ჩილდირის ეიალეთის ჯაბა დავთარი 1694-1732 წწ.”, էջ 127: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 84:

1899 — 1900 թթ․

1899-1900 թթ., հացի բզեզի և հոտենտոտյան մլուկի վնասների հետևանքով, Արակովայի գյուղատնտեսությունը հայտնվել է համեմատաբար ծանր իրավիճակում՝ կառավարական հատուկ կոմիտեի կողմից դասվելով աղետից տուժած երրորդ կարգի բնակավայրերի շարքում:

Սալլիւմեան, Անբերրիութիւնը Ախալքալաքի գաւառում եւ նրա հետեւանքները, էջ 248: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 84:

Բնակչություն

Երկրորդ աշխարհամարտին մասնակցած 350 արակովացիներից 117-ը զոհվել է:

Դավթյան Ա., Ջավախք, Երևան, 1994, էջ 101: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 84:

Գյուղի ներկայիս բնակիչների նախնիները փոխադրվել են Բայբուրդից և Կարնո Ջինիս գյուղից:

Ջինիսը (այժմ՝ Ortabahçe) հայաբնակ գյուղ էր` Կարին (Էրզրում) քաղաքից 33 կմ արևմուտք: Ի դեպ, ջինիսցիների մի մասն էլ հաստատվել է Գոմ, Սաթխա և Սաղամո գյուղերում: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 84:

Անվան ծագում

Ըստ ավանդության` «Սա հնումն բաղկացած է եղել Արա բերդից, որ կառուցված է եղել գետի ձախ ափին բարձրացող լերան վրա, և Գովա գյուղից, որ գտնվելիս է եղել բերդից դեպի հյուսիս, գետի աջ ափին: Այժմ այդ երկու անունները միանալով կազմել են Արագովա անունը»:

Լալայան Ե., Երկեր, հ. 1, Երևան, 1983, էջ 60: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 84:

Կառուցապատում
1880 թ․

Դեռևս 1880-ական թվականներին Արակովայի բնակելի տների զգալի մասը կիսագետնափոր էր. «Տներն ընդհանրապես կիսագետնափոր են, միայն քահանան ունի եվրոպական ճաշակով շինված և զարդարված սենյակներ»:

Լալայան Ե., Երկեր, հ. 1, Երևան, 1983, էջ 61: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 84:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը ընդհանուր
Ուղղությունը ⇑ Հյուսիսից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1988 — 1989 թթ․

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Արակոն

ԺԹ-Ի դարերի ընթացքում գյուղի բնակչությունն անընդհատ աճել է, որը հստակ երևում է ներկայացվող աղյուսակից.

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Հայ ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1838		222	211	433		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 1361, թ. 7-8: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 84:
1840		358	299	657		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3800, թ. 4: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 84:
1841		306	304	610		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3802, թ. 65: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 84:
1842		330	320	650		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3805, թ. 80: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 84:
1844		357	341	698		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3809, թ. 17: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1845		380	387	767		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3811, թ. 71-72: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1847		143	129	272		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3814, թ. 35: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1849		149	149	298		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3818, թ. 40: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1851	53	213	183	396		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 2596, թ. 27: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1853		228	240	468		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2743, թ. 38-39: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1854		233	235	468		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3825, թ. 49-50: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1857		227	237	464		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3830, թ. 54-55: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1860		215	209	424		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3833, թ. 66: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1861		245	210	455		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3839, թ. 25: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1862		255	222	477		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3836, թ. 22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1863		265	233	498		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3843, թ. 20-21: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1864		285	247	530		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3846, թ. 9: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1865		285	246	531		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 11-14: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1866	63	285	246	531		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 74: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1867		314	262	576		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3851, թ. 20-21: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1868		322	272	594		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3853, թ. 27: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1869		327	287	614		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3856, թ. 10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1870	63	337	286	623		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3857, թ. 19-20: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1871		340	283	623		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3858, թ. 10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1872		345	298	643		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3859, թ. 57: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1873		349	306	655		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3862, թ. 71-72: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1874				677		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3864, թ. 27: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1875				684		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3866, թ. 22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1876		364	338	702		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3868, թ. 30-31: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1877		389	356	745		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3869, թ. 28-29: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1878		401	377	778		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3850, թ. 218-219: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1880		417	397	814		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3872, թ. 88: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1881		417	389	806		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3873, թ. 98: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1882		430	406	836		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3874, թ. 44: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1883		422	408	830		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3875, թ. 48-49: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1884	78					«Արձագանք», 1885, N 3, էջ 43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1885		440	438	878		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3877, թ. 10: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1887		476	477	953		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3880, թ. 40-41: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1889		503	500	1003		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3884, թ. 65-66: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1890		500	508	1008		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3887, թ. 146: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1891		512	515	1027		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3889, թ. 145: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1892		502	485	987		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 77: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1893	110	501	470	971		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 121-122: Տե՛ս նաև՝ «Մուրճ», 1894, N 5, էջ 794: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1894		514	490	1004		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 22, ց. 1, գ. 290, թ. 21-22: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1897		401	366	767		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3899, թ. 143-144: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1898		425	391	816		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3897, թ. 165: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1899		415	368	783	Ի դեպ, նույն թվականի հմար մեկ այլ աղբյուրում նշված է 128 տուն, 960 շունչ (Мушкетов И., Материалы по ахалкалакскому землетрясению 19-ого декабря 1899 г., “Труды Геологоческаго комитета”, Новая серия, вып 1, СПБ, 1903, էջ 7):	Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3903, թ. 101-102: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1900		437	381	881		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3905, թ. 52: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1901		448	381	829		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3906, թ. 68: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1902		459	407	866		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3907, թ. 19-20: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1905		484	442	926		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3912, թ. 262-263: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1907				1100		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 95, թ. 105: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1908	132	504	469	973		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 43: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1910		505	474	979		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 135-136: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1912		541	511	1052		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3920, թ. 18-19: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1914		573	534	1107	Նույն թվականի համար մեկ այլ աղբյուրում նշված է 1420 շունչ (“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, էջ 89).	Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 6, գ. 1020, թ. 173-174: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1916		584	544	1128		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 196, ց. 1, գ. 43, թ. 20-21: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1918	258	928	930	1858		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 469, ց. 3, գ. 2, թ. 1-4: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1919				1420		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 196, ց. 1, գ. 64, թ. 6: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1921		300	250	550		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 355, ց. 1, գ. 895, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1970				1560		Հայկական սովետական հանրագիտարան, հ. 1, Երևան, 1974, էջ 685: Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85:
1987	354			1528		Ըստ գյուղխորհրդի մատյանների։ Սամվել Կարապետյան, Ջավախք, Երևան, 2006, էջ 85: